Elm və təhsil naziri Emin Əmrullayev öz sosial şəbəkə profilində status paylaşıb:

“Bir daha qeyd etmək istəyirəm ki, müzakirə mədəniyyəti hər bir işin təkmilləşməsində mühüm rol oynayır. İstənilən iş müzakirə edilərsə, daha təkmil olar. Çünki atalarımızın dediyi kimi, ağıl ağıldan üstündür. Xüsusilə, ictimai maraq və əhəmiyyət kəsb edən məsələlərin ictimai müzakirəsi Elm və Təhsil Nazirliyi olaraq hər zaman dəstəklədiyimiz bir yanaşmadır. Amma təəssüf ki, hələ də bu sahədəki xoş niyyətimiz arzuedilən nəticələr vermir.” (Emin Əmrullayev).

Bu fikirlər onun statusunun bir hissəsidir. Buna və statusda olan digər fikirlərə münasibət bildirmək istəyirəm. Bəli, müzakirə mədəniyyəti hər bir işin təkmilləşməsində mühüm rol oynayır. Bu səbəbdən biz təhsildə olan problemlərə dair ildə 200 məqalə yazırıq. Təəssüf ki, nə nazir, nə də onun komandası bu məqalələrdəki fikirləri müzakirəyə çıxarmağa cəsarət etmir. Hətta BAKU-TV kanalında təhsil problemlərinin müzakirəsinə həsr edilmiş verilişdə onun komandasından heç kim verilişə gəlməyə cürət etmir. Müzakirə harda, nə vaxt, kiminlə edilsin? Yoxsa, müzakirəsiz həll edilir bu problemlər?..

Nazirin yazdığı statusa ümimi münasibət bildirmək istərdim. Həmin statusda nazir müəllimlərin əməkhaqqı sistemi ilə bağlı təklif etdiyi islahata dair izahlar versə də, bir neçə vacib məqam həm siyasi kommunikasiya baxımından, həm sosial psixologiya baxımından, həm də idarəetmə mədəniyyəti baxımından suallar doğurur.

1. Problemin mahiyyəti ilə kommunikasiya arasında uyğunsuzluq.

Nazir iddia edir ki, ictimai müzakirələrdə “təhrif edilmiş fikirlər” əsas problem yaradır. Lakin burada əsas məsələ informasiya boşluğunun məhz bu məsələ ilə əlaqəli nazirin özü tərəfindən yaradılmasıdır.

• Təhsil sistemində geniş kütləni birbaşa maraqlandıran dəyişikliklər əvvəlcədən və aydın şəkildə izah edilmədiyi üçün ictimai şayiələrin yaranması təbiidir...

• Nazirin üslubu “mənim dediyimi düzgün başa düşmədiniz” formasında səslənir ki, bu, idarəetmədə məsuliyyətin cəmiyyətə ötürülməsi kimi görünür...

• İslahatın konturları aydın təqdim olunmayıb: məqsəd, gözlənilən nəticələr, müəllim motivasiyasının mexanizmi, maliyyələşmə modeli, məktəb yükünün dəyişməsi barədə məlumatlar yarımçıqdı...

Deməli, problemi “cəmiyyətin təhrif etməsi” kimi təqdim etmək düzgün deyil. İnformasiya boşluğunu doldurmaq idarəetmənin öz funksiyasıdır...

2. Əsas ideya ilə detalların ayrılması barədə arqument məntiqi deyil.

Nazir bildirir ki: “Əsas fikir qəbul edilirsə, detalları sonra müzakirə etmək olar.” Bu yanaşma təhlükəlidir, çünki təhsil kimi kompleks sistemlərdə detallar konsepsiyanın özüdür. İş yükü, məktəbin infrastruktur imkanları, müəllimin yol məsrəfi, məktəbdaxili normativlər, pedaqoji - psixoloji amillər “detal” deyil — islahatın taleyini müəyyən edən əsas komponentlərdir.

“Əvvəl ideyanı qəbul edin, sonra detalları danışarıq” — texnokratik və birtərəfli idarəetmə üslubudur. Təhsil siyasətində detallar nəzərə alınmadıqda ən yaxşı ideya belə, yanlış nəticələrə gətirib çıxarır (məsələn, kurrikulum islahatında olduğu kimi). Yəni, bu arqument islahatın konseptual zəifliyini ört-basdır edən bir ritorikadır.

3. Cəmiyyətə və mediaya ünvanlanan tənqidlər köklü problemləri gizlədir.

Mətnin əhəmiyyətli hissəsi mediaya və ictimaiyyətə irad bildirməyə həsr olunub. Bu isə narahat bir tendensiyanı üzə çıxarır:

• Nazir ictimai rəyi tərəfdaş kimi deyil, “yanlış başa düşən mexanizm” kimi təsvir edir.

• Media ilə konflikt islahatın legitimliyini artıran yox, azaldan faktordur.

• Neqativ başlıqların yaranmasına səbəb təkcə media manipulyasiyası deyil — cəmiyyətin təhsil sisteminə inamının zəifliyidir.

Problem burada media yox, təhsil sisteminə olan uzunmüddətli etimad böhranıdır.

4. Müəllimlərin real narahatlıqları “detal” deyib kənara qoyulur.

Müəllimin iş yükü, məktəb mühitinin faktiki durumu, məktəb rəhbərlərinin özbaşınalığı, müəllimin avadanlıq və şərait çatışmazlığı “detal” deyil. 30–36 saatlıq tamştat modeli Azərbaycan reallığında müəllimin fiziki və psixoloji resurslarına uyğun deyil. Uzaq qəsəbələrdə yaşayan və saathesabı çalışan müəllimlərin sosial vəziyyəti nəzərə alınmayıb. Hələ də yüzlərlə məktəb laboratoriyasız, kitabxanasız, interneti zəif, sinifləri soyuq vəziyyətdədir. 3 il əvvəl İmişli rayonu Muradlı kəndində sanitar qovşağı olmayan məktəbi ictimaiyyat yaxşı xatırlayır. Belə olan halda islahat müəllimin həyatını yaxşılaşdıran yox, daha da çətinləşdirən modelə çevrilə bilər.

5. Mətn islahatın niyə məhz indi və nə üçün lazım olduğunu izah etmir.

İctimai müzakirələrin ən mühüm sualı cavabsızdır: bu islahat hansı problemi həll edir?

• Müəllimin maaşı artır? — Bəli, amma könüllü və yalnız seçilmiş qrup üçün.

• Tədrisin keyfiyyəti yüksəlir? — Bunun mexanizmi izah olunmur.

• Peşəkar inkişaf güclənir? — Bu barədə danışılmır.

• Məktəbin idarəetmə sistemi dəyişir? — Heç bir qeyd yoxdur.

Deməlli, islahatın məntiqi çərçivəsi və hədəf arxitekturası təqdim edilməyib.

Bəs nazirin mesaji nəyi göstərir?

Bu mətn təhsil idarəetməsində üç əsas problemi üzə çıxarır:

1. Zəif kommunikasiya strategiyası. Nazir islahatın izahını aydın çərçivəyə salmır, nəticədə boşluqlar şayiələrlə doldurulur.

2. Müəllimlərin narahatlıqlarını kiçiltmək. Real sosial-iqtisadi problemlər “detal” kimi təqdim olunur.

3. İctimai məsuliyyətin cəmiyyətə ötürülməsi. Sanki məsələ “xalq izahı düzgün qavramır” səviyyəsinə endirilir.

Bu mətnin tonu müdafiə xarakterlidir və islahatı etirazlardan qorumağa yönəlib. Lakin bu istiqamət islahatın özünü gücləndirmir, əksinə, ictimai etimadı daha da zəiflədir. İslahatın uğurlu olması üçün gərək şəffaflıq, konkretlik, sosial psixologiyanın düzgün qiymətləndirilməsi, risklərin real təhlili, müəllimin tərəfdaş kimi qəbul edilməsi əsas prinsiplər kimi götürülsün.

Bu status və bu ərəfədə İTV-də olan müsahibə, tərsinə qurulmuş təhsilin, tərsinə qurulmuş təbliğatından başqa bir şey deyildi…