Bir il əvvəl HƏMAS-ın İsrailə hücumu ilə Yaxın Şərqdə son yarım əsrin ən böyük silahlı qarşıdurması başlayıb.
Qurbanların sayı artıq onminlərlədir və hərbi əməliyyatların Livana yayılmasından sonra genişmiqyaslı regional müharibə baş verə bilər.
İsrailli politoloq Avraam Şmuleviç mövzu ilə bağlı “Cebheinfo.az”-a açıqlamasındaYaxın Şərqdə baş verənlərin səbəbinin 1918-ci il Osmanlı İmperiyasının dağılmasından sonra ingilislərin bu ərazilərə nəzarəti ələ keçirərək xalqlara azadlığı şüarı altında apardığı siyasətlə əlaqələndirib:
“İngilislər Yaxın Şərqdə sünni ərəblərin də məskunlaşdığı böyük bir ərazidə demokratik yəhudi dövləti qurmaq sözü verdilər. Bu ərazi qədim Romada Yəhudeya adlanırdı. Ərəblər və yəhudilər bu planı qəbul etdilər. 1919-cu ildə sünni dünyasına rəhbərlik edən l Faysal ibn Hüseyn və sionist təşkilatın rəhbəri olan Dr.Haim Vaysman arasında müqavilə bağlandı, bir çox müsəlman ilahiyyatçıları da bu əməkdaşlığı dəstəklədilər.
Lakin ingilislərin ərəblərə və yəhudilərə azadlıq vermək, onlara müstəqil dövlət yaratmaq niyyəti yox idi. Onlar koloniyaları qoruyub saxlamaq istəyirdilər. Təsəvvür edin ki, əgər Yaxın Şərqdə sülh yaransaydı, yəhudi dövləti ilə yaxşı münasibətdə olan ərəb-müsəlman dövləti olsaydı, ərəb dünyasında olan təbii sərvətlər və resurslarla yəhudi beyni, İsrail texnologiyası birləşsəydi, bu, dünyanın ən firavan dövləti olardı.
Amma olmadı, baxmayaraq ki, bir çox müsəlman ilahiyyatçıları yəhudilərlə ərəblər arasında əməkdaşlığın tərəfdarı idilər.Onlar ərəblərin yəhudi dövlətində, yəhudilərin ərəb ölkələrində birgə yaşamalarını istəyirdilər. Xatırladım ki, milliyətcə tatar olan, 20-ci əsrin əvvəllərində Rusiya İmperiyasında yaşayan, daha sonra Türkiyəyə qaçıb, 30-cu illərin müsəlman mütəfəkkirlərindən olan Musa Bigiyev ərəb dilində yəhudilərlə ərəblər, sionistlər və müsəlmanlar arasında əməkdaşlıqdan bəhs edən kitab yazdı. Kitab Birinci Dünya müharibəsindən əvvəl Rusiya İmperiyasında nəşr olundu.
Beləliklə, ingilislər l Faysal ibn Hüseynə verdikləri sözü tutmadılar və vəd olunan torpaqları fransızlarla öz aralarında bölüşdürdülər: İraq (Mosul vilayəti ilə), Fələstin, Trans-İordaniya Böyük Britaniya, Suriya (sahil və daxili ərazilər daxil olmaqla), Livan Fransa tərəfindən götürüldü”.
Ekspert bildirib ki, ingilislər ərəb dünyasında yəhudilərə qarşı nifrət hissi oyandırıb və yəhudi yaşayış məskənlərinə qarşı hücumlar təşkil edib:
“Qüds müftisi Əmin əl-Hüseyni 1941-ci ildə Berlində Adolf Hitlerlə görüşdü. Berlindən yayılan xəbər bülletenində “Fürer ərəb milli hərəkatının ən görkəmli nümayəndələrindən biri, Qüdsün baş müftisini salamlayıb” deyilirdi. Görüş zamanı əl-Hüseyni Hitleri “İslamın müdafiəçisi” adlandırmışdı və o, öz növbəsində müftiyə “Yaxın Şərqdəki yəhudi ünsürlərini məhv edəcəyini” vəd etmişdi. Əmin əl-Hüseyni müsəlmanlardan ibarət qondarma legioner SS diviziyası yaratdı və nəticədə, 1948-ci ildə, İkinci Dünya müharibəsindən sonra İsrail dövləti yarananda bütün ərəb ölkələri onu tanımaqdan imtina etdilər”.
Politoloq son illərdə bir çox ərəb ölkələri ilə sülh razılaşmalarının əldə olunduğunu, amma buna baxmayaraq, münaqişələrin davam etdiyini bildirib:
"Səudiyyə Ərəbistanı ilə İsrail arasında sülh müqaviləsi ilə bağlı irəliləyiş var. Hətta İsraildən Səudiyyə Ərəbistanına bir milyard dollarlıq silah satışı olub, beş hava hücumundan müdafiə sistemi və bir “Dəmir Günbəz” təchiz edilib”.
Şmuleviç qeyd edib ki, Yaxın Şərqdə Hindistandan Səudiyyə Ərəbistanına, daha sonra isə İsraildən Avropaya nəqliyyat dəhlizi çəkilməli idi:
“Ancaq müəyyən qüvvələr buna qarşı çıxdı. HƏMAS-ın yaranması da ərəblər və yəhudilər arasındakı yaxınlaşmanı pozmaq məqsədi daşıyır. Amma bu baş vermədi. Ərəb ölkələri ilə strateji əlaqələr hələ də pozulmayıb. HƏMAS-ın işğalla bağlı qarşıya qoyduğu məqsədlərin heç biri həyata keçmədi. HƏMAS-ın birinci məqsədi mümkün qədər İsrail ərazisinin dərinliklərinə daxil olmaq, daha çox yəhudi öldürmək idi.
İkincisi məqsəd İsrailin strateji hədəflərini, ilk növbədə, Hərbi Hava Qüvvələrinin bazalarını, mərkəzini vurmaq və ələ keçirmək idi. Onların məqsədi Qəzza zolağından 30 km məsafədə yerləşən Dimonada təxribat qruplarının ölkənin mərkəzinə soxularaq təxribat törətməsi, Samariyadan, İordan çayının qərb sahilindən ərəb yəhudilərinin və İsrailin ərəb vətəndaşlarını üsyana təhrik etmək idi. “Hizbullah”, eləcə də digər ərəb ölkələrinin birgə hücumu ilə İsraillə ərəb dünyası arasında sülh müqavilələrinə xitam verilməli idi.
7 oktyabr 2023-cü ildə HƏMAS İsrailə hücum etdi və 250-yə yaxın girov götürdü, kütləvi qətllər törətdi, amma yuxarıda söylədiyim məqsədlərin heç birinə nail olmadı. İsrailə qarşı ərəb üsyanı baş vermədi. Bundan əvvəl HƏMAS-ın bir neçə qruplaşması İsrail ərazisinə sızmağa müvəffəq olmuşdu, lakin onların hamısı məhv edilmiş və ya əsir götürülmüşdü. Yəni onlar böyük terror aktı da törədə bilmədilər.
Böyük müharibədə heç kimin ağlına gəlməyən bir şey oldu, yəni ərəb ölkələri ilə münasibətlər pisləşmədi. Əgər onlar döyüşlərdə iştirak edirdilərsə, İsrailin tərəfində idilər. Təkcə İran ballistik raketlərdən istifadə etdi, amma İsrailin xüsusi hava hücumundan müdafiə sistemi tərəfindən dəf olundu. Pilotsuz təyyarələr və qanadlı raketlər isə adi hava hücumundan müdafiə və aviasiya sistemləri tərəfindən vurulur. Yəni praktiki olaraq İsrail və ərəb ölkələri İrana qarşı çiyin-çiyinə döyüşüblər”.
Həmsöhbətimiz deyib ki, regionda gərginliyin səbəbi İrandır:
“Cünki HƏMAS-ın, “Hizbullah”ın və daha bir çox silahlı proksi birləşmələrin arxasında İran dayanır.
Azərbaycandan başqa şiələrin yaşadığı bütün ölkələrdə peşəkar təxribat dəstələri var ki, onlar İran tərəfindən hazırlanır, dəstəklənir və silahlandrılır.
Yəməndəki Husilər də İran tərəfindən raket və silahlarla təchiz edilir. Bütün bu proksi silahlı dəstələr İslam İnqilabı Keşikçiləri Korpusunun (SEPAH) bir qoludur və onlar İsrailə qarşı hərbi əməliyyatlarda iştirak edirlər. Amma müharibənin regional müharibə olacağını düşünmürəm. İranda hər zaman İsrailə qarş aqressiya var və olacaq.
Amma bu müharibəyə başqa dövlətlərin, xüsusilə Rusiya və ya Çinin qoşulacağını heç cür təsəvvür etmirəm. İran sadəcə bölgədə müttəfiqsiz, tək qaldı.
Dünya gördü ki, İsrail HƏMAS-a bütün mümkün güzəştləri etdi və İranla birlikdə yaşamaq mümkün deyil. Bu mənada Azərbaycandan öyrəniləcək çox şey var. Yəni İran bacararsa, Azərbaycana da eyni şəkildə hücum edər, amma Azərbaycan şiələrinin yaşadığı yeganə ölkədir ki, İran ona heç bir təsir göstərə bilmir.
İran qarşısına şiələrin məskunlaşdığı bütün əraziləri birləşdirərək “şiə qurşağı” yaratmaq vəzifəsini qoyub. Bu, İrana təbii sərvətləri ələ keçirmək üçün çox vacibdir.
Yadda saxlamaq lazımdır ki, terrorçularla danışıqlar aparmaq mümkün deyil, onları yalnız məhv etmək olar. HƏMAS və Tehrandakı ayətulla rejimi ilə dinc yaşamaq olmaz. Əgər ölkələriniz arasında sülh varsa, güc mövqeyindən asılı olaraq, o, gec-tez sizə hücum edəcək. Buni İranın bütün qonşuları nəzərə almalıdır”.
