Son dövrlərdə: AR-sı Əmək Məcəlləsinin bu qaydada pozulması və işçilərin hüquqlarının pozulması halları çoxalıb və adi hal allb. Belə ki:
Hər bir şəxsə məlumdur ki, arzu edilməz işçi ilə əmək müqaviləsinin ləğv edilməsinin ən asan və problemsiz yolu - onunla MÜDDƏTLİ Əmək müqaviləsinin bağlanmasıdır.
Müddətli Əməkmüqaviləsi bağlamış işçilərdə MÜDDƏT 5 ili keçdikdə, HƏMİN MÜQAVİLƏ - müddətsiz Əmək müqaviləsi olur və artıq bu əsasla həmin işçinin əmək müqaviləsini ləğv etmək etmək mümkün olmur. İşçilərin bir çoxu da əmək müqaviləsinin yenidən müddətli müqavilə ilə əvəz edilməsi ilə razılaşmırlar.
Bu halda çox asan və sadə 2 yoldan istifadə etməklə, adını nə istəsəniz də qoymaq olar: tazyiq, hədə qorxu, aldatma, qarşılıqlı razılıq və sair, işçilərlə YENİDƏN MÜDDƏTLİ ƏMƏK müqaviləsi bağlanılmasına nail olunur:
Birinci halda: 5 ili tamam olmuş işçinin müəyyən razılaşma əsasında müddətli Əmək müqaviləsi ləğv edilir, qısa bir müddət, 1-2 gün keçdikdən sonra həmin işçi ilə yenidən Əmək müqaviləsi bağlanılır. Beləliklə, işçi ilə yeni əmək müqaviləsi bağlamaqla Müddətli Əmək müqaviləsi yenidən bərpa olunur və 5il müddəti də aradan qalxır.
İkinci halda: İŞÇİNİN VƏZİFƏ VƏ YA PEŞƏ adının dəyişdirilməsi adı altında formal yeni Əmək müqaviləsi bağlanılır və bu zaman Əmək müqaviləsində İŞÇİ İLƏ MÜDDƏTSİZ əmək müqaviləsi bağlanması GÖSTƏRİLMİR.
Müddətli əmək müqaviləsi bağlanmış olur.
Beləliklə də, işçi ilə bu ad altında bağlanmış Əmək müqaviləsində süni yollarla yenidən müddətli Əmək müqaviləsi bərpa olunur.
Hal hazırda da 5 ili tamam olmuş, müddətsiz əmək müqaviləsinə keçmiş çoxlu sayda işçi ilə, vəzifə və peşəsinin adının dəyişdirilməsi və formal müqavilə dəyişikliyi adı altında, 5 il TAMAM OLMAQLA MÜDDƏTSİZ ƏMƏK müqaviləsi ilə işləyən İŞÇİLƏRİN, YENİ ƏMƏK MÜQAVİLƏSİNDƏ - ƏMƏK MÜQAVİLƏSİNİN MÜDDƏTSİZ olması göstərilməmiş, müqavilə müddətli əmək müqaviləsi kimi bağlanmış omaqla rəsmiləşdirilir.
Beləliklə, qeyd etdiyim hər 2 halda işçilərlə bağlanmış Əmək müqavilələri çox asan və sadə yollarla müddətli Əmək müqavilələrinə keçirilir və Əmək Məcəlləsinin tələbləri açıq və ya dolayı yollarla pozulur.
Qeyd olunan bu və ya digər hallarda işçilərin AR-nın Əmək Məcəlləsində göstərilən bu və hüquqlarını bilmələri və bu tələblərə əməl etmələri onlar üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Belə ki:
1. Əvvəllər çalışdıqları vəzifə və ya peşələrin adlarının dəyişdirilməsi adı altında belə, öz əvvəlki Əmək müqavilələrində olan şərtlərin tam saxlanılmasını tələb etmək, xüsusən də artıq 5 ili tamam olmaqla Müddətli ƏMƏK müqaviləsindən - mddətsiz əmək müqaviləsinə keçmiş işçilərdə, yeni əmək müqaviləsində, müqavilənin ikinci bəndində müddətsiz əmək müqaviləsi şərtinin mütləq yazılmasına nail olmaq. Belə ki,
2. Əmək Məcəlləsinə əsasən-müddətli əmək müqaviləsi fasiləsiz olaraq 5 ildən artıq müddətə davam edərsə, MÜDDƏTSİZ ƏMƏK müqaviləsi hesab edilir.
3.Əmək müqaviləsi 2 nüsxədənaz olmayaraq tərtib olunur, tərəflərin imzası (möhürü) ilə təsdiq edilir və onun bir nüsxəsi işçidə, digər nüsxəsi isə işəgötürəndə saxlanılır.
4. Əmək müqaviləsinin hər 2 nüsxəsi, hər iki tərəfdən imzalanmalı və bu müqavilənin bir nüsxəsi sonradan deyil (müəyyən əlavələr və ya düzəlişlər edilməməsi üçün), imzaladığı anda işçiyə verilməlidir.
5. Əmək müqaviləsinin məzmunu, quruluşu qanunvericiliyin tələblərinə əməl edilməklə tərəflərin razılığı ilə müəyyən edilir.
6. Əmək müqaviləsində mütləq aşağıdakı və digər şərtlər və məlumatlar göstərilməli və tam şəkildə doldurulmalıdır, xüsusən də aşağıdakı hissəsində: işçinin iş yeri, vəzifəsi (peşəsi); ƏMƏK MÜQAVİLƏSİNİN MÜDDƏTİ; işçinin əmək funksiyası; İŞİNİN ƏMƏK şəraitinin şərtləri — İŞ VƏ İSTİRAHƏT VAXTI, ƏMƏK HAQQI VƏ ONA ƏLAVƏLƏR, ƏMƏK məzuniyyətinin müddəti, əməyin mühafizəsi, məcburi dövlət sosial sığorta və digər icbari sığorta olunması və sair.
7. Əmək müqaviləsi bağlanarkən, həmçinin əmək münasibətlərinə xitam verilənədək: Əmək Məcəlləsi və digər normativ hüquqi aktlarla işçilər üçün müəyyən edilmiş hüquq və təminatların səviyyəsi azaldıla bilməz.
8. Əmək Məcəlləsində başqa hal nəzərdə tutulmayıbsa, əmək müqaviləsinin şərtləri birtərəfli qaydada dəyişdirilə bilməz.
9. İstər işçilər, istərsə işəgötürənlər, istərsə də başqa fiziki şəxslər Əmək Məcəlləsi və ya əmək qanunvericiliyi sisteminə daxil olan digər normativ hüquqi aktlarınq pozulmasına görə: maddi, intizam, inzibati və cinayət məsuliyyəti daşıyırlar.
10. Şübhəsiz ki, fərdi əmək mübahisələri zamanı qeyd olunan hallara: Həmkarlar ittifaqları təşkilatının, Dövlət Əmək Müfəttişliyi Xidmətinin və məhkəmə orqanlarının diqqət yetirməsi və işçilərin hüquqlarının bərpa edilməsi də mühüm əhəmiyyət kəsb edir.

Azər Quliyev 

Neftçilərin Hüquqlarının Müdafiəsi Təşkilatının

Eksperti - (dia-az.icu)