Bir sammitin izi ilə: Çin dayanmır, Azərbaycanla Türkiyə yüksəyə qalxır - GƏLİŞMƏ
Tarix: 26-05-2023, 11:19 | Çap et
Çinin Şaansi əyalətinin mərkəzi olan Sian şəhəri Çin-Mərkəzi Asiya sammitinə şahidlik etdi və Pekinə rəqib qüvvələr görüşün gedişatını diqqətlə izlədilər.
Çin Rusiya-Ukrayna müharibəsinin davam etməsi fonunda özünü təmtəraqlı səhnənin baş aktyoru kimi aparır və qlobal sistemi Rusiya ilə Qərbin yaratdığı təcriddən dartıb çıxarmağa çalışır.
Mərkəzi Asiya dövlətlərinin liderlərinin Çin Sədri Si Cinpinin dəvəti ilə Sian şəhərinə toplanması yenidən şəkillənən qlobal nizamda yerləşməklə strateji ehtiyacların ödənilməsi tələbatlarını özündə birləşdirir.
Ehtiyaclar Mərkəzi Asiya ölkələrini Çinin orbitində fırladır, beləliklə, Pekin arteriyalarını regiona doğru genişləndirmək imkanlarını bərkidir.
Sammitdən öncə Orta Dəhliz üçün əvəzolunmaz iki aktor olan Azərbaycan və Qazaxıstan strateji marşrutun genişləndirilməsini təklif etdilər, indi Çinin işığı altındakı toplantıdan çıxacaq nəticələri həmin koridor çərçivəsində canlandırmaq lazımdır.
Orta Dəhliz Çindən başlayan, Qazaxıstan, Azərbaycan, Gürcüstan və Türkiyə limanlarını Rusiyanın hüdudlarından yan keçməklə birləşdirən, uzaq perspektivdə isə Şərqlə Qərbi bağlayacaq layihədir.
Hələlik Rusiyaya Orta Dəhlizin çıxıntılarından pay verilməsi aktual deyil, amma Moskva Ukraynadakı müharibə səbəbilə üzləşdiyi təcridi aradan qaldırmaq üçün yeni layihələrdən səhm qoparmaqda maraqlıdır.
Orta Dəhliz layihəsinin Çin mərkəzli olması Qərbin iki gücü olan ABŞ-Böyük Britaniya ikilisini də narahat edir və onların Pekinə qarşı təsir rıçaqlarını zəiflədir. Artıq Çin Mərkəzi Asiya da daxil olmaqla bir-birilə zəncirvari geosiyasi bağlılığı olan regionlarda iqtisadi dominantlıq qazanır, lakin Mərkəzi Asiyanın təhlükəsizlik arxitekturasında Rusiya hələ də çəkisini aşağı salmayıb, Qərb isə enerji mənbələrinə çıxışda bloklanma ilə üzləşməyib.
Bununla bərabər, Mərkəzi Asiyada böyük strateji potensiallara çıxış imkanlarında Çinin öndə getdiyi görünür və bu, regional bağlarda Cənubi Qafqaza da sirayət edir. Beləliklə, Cənubi Qafqazdakı reallıqlar fonunda Azərbaycanın, Gürcüstanın və bu regionda hərbi-siyasi mövcudiyyətini irəliyə aparan Türkiyənin tranzit dominantlığı formalaşır.
Çinin Rusiya ilə strateji tərəfdaşlıq münasibətlərinin inkişafını nəzərə alsaq, Pekinlə Moskvanın bir-birinə güzəştə getməsindən bəhs edə bilərik.
Hər nə qədər Rusiya Orta Dəhliz üzrə təcriddə qalsa da, Çin Mərkəzi Asiyadakı təsirlərini Kremlin hesabına artırmaq istəyir. Bu, Çin üçün ona görə əhəmiyyətlidir ki, o, Avropanı Pekindən asılı hala salacaq və Qərbin Pekinə qarşı ittifaq modelini parçalamağa kömək edəcək.
Avropa İttifaqı liderlərinin bir-birinin ardınca Çinə səfərləri də Pekinin Avropa üçün lazımlılıq dərəcəsini qabarıqlaşdırır, sözsüz ki, Rusiya da belə şərait yaratdığına görə Pekindən qarşılıq gözləyir.
İndi Rusiya üçün ən vacib dəstək hərbi xarakterli olmalıdır, çünki Moskva Ukraynada istədiklərinə nail ola bilməyib və Çin amili ilə strateji itkilərini kompensasiya etməkdə maraqlıdır.
Çin yaranan fürsətləri əldən buraxan deyil, Mərkəzi Asiya-Çin sammitindən süzüləcək nəticə budur ki, Pekin regionda daha genişmiqyaslı layihələrə başlayacaq və mürəkkəb nöqtələri Orta Dəhliz parametrlərində birləşdirəcək.
Mərkəzi Asiyanın beş dövlətindən (Qazaxıstan, Türkmənistan, Özbəkistan, Qırğızıstan və Tacikistan) dördü Türk Dövlətləri Təşkilatında təmsilçiliyə malik olduğundan Pekinin atdığı tilovların Azərbaycan və Türkiyənin yararına işləyəcəyini qeyd edə bilərik.
Mərkəzi Asiya regionundakı dövlətlər etibarlı təhlükəsizlik tərəfdaşı axtarsalar da, bunu Rusiyanın əleyhinə yönləndirmək istəmirlər, ancaq Çinə doğru əyilən əqrəblər narahatlıqlar yaradır. Çox da ki Çinlə Rusiya əməkdaşlıq edir, amma Moskva Pekinin “qırmızı xət”ləri tapdalayacağından qorxur.
Əlqərəz, Çin həm Mərkəzi Asiya, həm Orta Dəhlizdə iştirak edən ölkələr üçün cəlbedici alternativdir və bu, Pekinin siyasi təsir imkanlarına enerji verəcək.
Aqşin Kərimov
DİA.AZ
|
|
|
|
|
|
|
|
Putin SSRİ-ni bərpa edə biləcəkmi?
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| • Elmar Məmmədyarov Rusiya agentidir? - Sabiq nazir danışdı
Bu gün, 18:15 |
|
|
|
| • SOCAR-a yaxın daha bir şirkət yaradılıb
Bu gün, 18:10 |
|
|
|
| • "Yazanların çoxu azərbaycanlı idi" - Castinin konsertində evlənmək istəyən qız
Bu gün, 18:02 |
|
|
|
| • Kreml geri çəkilməsə, Rusiya zəifləyib, çökəcək: - Onun təbii sərvətləri Qərblə Çin üçün əsl "nifaq alması"na çevriləcək
Bu gün, 17:58 |
|
|
|
| • Məktəb direktoruna yüksək vəzifə verildi - BUNDAN SONRA...
Bu gün, 17:55 |
|
|
|
| • Azərbaycan Meyxanaçılar Birliyi yarana bilər - AÇIQLAMA
Bu gün, 17:53 |
|
|
|
| • Dava edənləri ayırmaq istədi, özü ÖLDÜRÜLDÜ – Şəkidəki qətlin TƏFƏRRÜATI
Bu gün, 17:46 |
|
|
|
| • Sabunçu rayonunda tikintilər üçün qiymətlər artırılıb? - Ramil Əliyevin yeni tələbi….
Bu gün, 17:40 |
|
|
|
| • Qaz və işıqda sabit tariflər - Məqsəd NƏDİR...
Bu gün, 17:36 |
|
|
|
| • ABŞ-ın müvəqqəti işlər vəkili Şəhidlər xiyabanını ziyarət edib
Bu gün, 17:33 |
|
|
|
| • "Yazıçılar Birliyində senzura olmalıdır" - ÇAĞIRIŞ
Bu gün, 17:20 |
|
|
|
| • MMU-nun stendi DİM sərgisində böyük maraqla izlənilib - VİDEO
Bu gün, 17:17 |
|
|
|
| • Azərbaycanın qaz bumu: Rusiya bazardan sıxışdırılır - AKTUAL
Bu gün, 17:14 |
|
|
|
| • 3 ölkəni dəhşətə salan fəlakətlə bağlı SENSASİON iddia – Təhlükəli silah Rusiyadan işə salınıb?
Bu gün, 17:09 |
|
|
|
| • Azərbaycanda saxta boşananların evi və müavinəti əlindən alına bilər - AÇIQLAMA
Bu gün, 17:05 |
|
|
|
| • Maliyyə Nazirliyi 162 milyonluq yeyinti aşkarladı - Materiallar Baş Prokurorluğa göndərildi
Bu gün, 17:04 |
|
|
|
| • Yer kürəsində yeni fəsillər yaranıb - "Live Science"
Bu gün, 17:03 |
|
|
|
| • SOCAR-a yaxın daha bir şirkət yaradılıb
Bu gün, 17:01 |
|
|
|
| • Gözəllik qurban tələb edir: Azərbaycanda isə hətta öldürür - NƏ ETMƏLİ?
Bu gün, 16:58 |
|
|
|
| • “Baku Electronics” haqsız rəqabətə yol verib - İŞ QALDIRILIB
Bu gün, 16:56 |
|
|
|
| • Maliyyə Nazirliyi bu il 27 vəzifəli şəxsi cərimələyib
Bu gün, 16:53 |
|
|
|
| • Azər Qasımlının məhkəməsində zərərçəkən ifadə verdi
Bu gün, 16:45 |
|
|
|
| • Türkiyədən zeytun budağı: "Sülh masası” Ankaraya daşınır - GƏLİŞMƏ
Bu gün, 16:00 |
|
|
|
| • Husilərin İsrailə qarşı müharibəsi - Raketlərin pulunu kim ödəyir?
Bu gün, 15:53 |
|
|
|
| • "Hamı günahkardır dünyada, amma..." - Bahəddin Həzi yazır...
Bu gün, 15:45 |
|
|
|
| • “Azərenerji”dən 6.6 milyonluq layihə
Bu gün, 15:39 |
|
|
|
| • Ruslar bizimkiləri əzir: GÜNAHKAR UKRAYNADIR... - Kremlin BAŞI QAÇIB...
Bu gün, 15:24 |
|
|
|
| • "Naxçıvan İpoteka Fondu"nda nöqsanlar aşkarlanıb - RƏSMİ
Bu gün, 15:18 |
|
|
|
| • İcbari Tibbi Sığorta üzrə Dövlət Agentliyi investisiya fəaliyyətinə dair qanunları pozub - DETALLAR
Bu gün, 15:16 |
|
|
|
| • RƏSMİ İTTİHAM: Dövlət Turizm Agentliyində 18,5 milyon manatlıq POZUNTU - Hesablama Palatasından İFŞA
Bu gün, 15:10 |
|
|
|
| • ADY 3 yaşı belə tamam olmayan ÜÇƏMƏ QARŞI İDDİA QALDIRDI... - DƏLİXANADIR VALLAH...
Bu gün, 15:01 |
|
|
|
| • Qabil Məmmədova 16 il müddətinə qiyabi hökm oxunub - DETALLAR
Bu gün, 14:52 |
|
|
|
| • Evin şüşədəndirsə... - GƏLİŞMƏ...
Bu gün, 14:50 |
|
|
|
| • Məsud Pezeşkian Zəngəzur dəhlizinə dəstək verdi - “Anadolu”
Bu gün, 14:46 |
|
|
|
| • “Baku Electronics” və “ABC Telecom” barəsində haqsız rəqabətə yol verilməsi üzrə iş qaldırılıb - TƏFƏRRÜAT
Bu gün, 14:44 |
|
|
|
| • Mikayıl Cabbarovdan BAHALAŞMA QƏRARI - BUNDAN SONRA...
Bu gün, 14:43 |
|
|
|
| • Regionda müharibə təhlükəsi: Dörd ölkə səssiz oyuna başladı – Gizli detallar
Bu gün, 13:08 |
|
|
|
| • Zəngəzur dəhlizinə iki ölkə nəzarət edəcək - Abovyan
Bu gün, 13:06 |
|
|
|
| • Türkiyə Azərbaycandan Suriyaya təbii qaz tədarükünə başlayacaq - KİV
Bu gün, 12:51 |
|
|
|
| • Yekaterinburq məhkəməsi Azərbaycan diasporunun rəhbərinin oğlunun həbsini qüvvədə saxlayıb
Bu gün, 12:45 |
|
|
|
| • Rusiya agenti olduğu iddia olunan sabiq deputat danışdı - YENƏ DƏ DEDİYİNİ DEYİR...
Bu gün, 12:42 |
|
|
|
| • Arvadını öldürən Həmid - Məhkəmədən gizlənirmiş...
Bu gün, 12:37 |
|
|
|
| • “Kontakt Home”un baş kredit mütəxəssisi ailə üzvlərinin adına bu qədər kredit ayırıbmış - “Seçilən işçilərdən olmuşam”
Bu gün, 12:34 |
|
|
|
| • Axmaqlara xitab edənlər və Azərbaycan - REPLİKA
Bu gün, 12:33 |
|
|
|
| • Yekaterinburqdakı Azərbaycan diasporunun rəhbəri Şahin Şıxlinski axtarışa verilib - Rusiya DİN
Bu gün, 12:30 |
|
|
|
| • Kreml Trampın sülh təklifini niyə rədd edir? - “Atlantik Şura”
Bu gün, 12:21 |
|
|
|
| • Kilsə-hakimiyyət qarşıdurması yeni MƏRHƏLƏDƏ
Bu gün, 12:17 |
|
|
|
| • Fəhlənin əli amputasiya edildi, obyekt sahibi cəzalandırıldı - TƏFƏRRÜAT
Bu gün, 12:15 |
|
|
|
| • Milyonluq tenderlərin “ovçusu”: “Az-Tex-İmport” MMC - İcazə verin, şübhələnək...
Bu gün, 12:08 |
|
|
|
| • Zəngəzur Pezeşkianın şansı, Vilayətinin qırmızı xəttidir - İNCƏLƏMƏ
Bu gün, 12:04 |
|
|
|
|
