"Xarici Münaqişələr Nazirliyi" .....                     Vergi borcu olan şirkət məktəblilər üçün hədiyyə paketi satacaq .....                     Siqaret əvəzinə başqa ZƏHƏR .....                     Litva Rusiyaya nota verib .....                     Bakı ilə sülhü pozmaq istəyən qüvvələr var .....                     “Mən Səhiyyə Naziri deyiləm ki, bu problemi həll edim” .....                     Putin Polşaya niyə hücum etdi? .....                     Ağalarovun Rusiyadakı restoranlarının bağlanması xəbəri TƏSDİQLƏNDİ .....                     Tağı İbrahimov zərərçəkənlərə dəyən ziyanı ödəyib? .....                     Ermənilər yavaş-yavaş dünya ilə tanış olurlar .....                     Azərbaycanda iki şirkət ləğv edildiyini açıqladı .....                     Dövlət təşkilatları eyni nöqsanları təkrarlayır .....                     Ağalarov biznesini Rusiyadan ÇIXARIR? .....                     Vəkil boşanma prosesində vətəndaşı təhqir etməkdə ittiham olunur .....                     Ermənistanla Azərbaycan arasında eskalasiya riski minimaldır .....                     Paşinyan Fransanın yeni Baş nazirini təbrik edib .....                     Aygün Kazımovanın sərt reaksiyası ilə üzləşən Eldənizdən .....                     Qaydaları kobudcasına pozan "BakuBus" avtobusları yolda TƏHLÜKƏ SAÇDI .....                     LDU “MM İNŞAAT GROUP” iki gündə iki dəfə anlaşdı .....                     Taksilər aeroporta buraxılmayacaq? .....                     Sərkisyan: Paşinyan ya öldürülməlidir, ya da... .....                     “Sovet dövrü AYİ ilə bugünkü AYB-ni müqayisə etmək yanlışdır” .....                     Ermənistanla əlaqələri bərpa edən Pakistandan yeni həmlə .....                     Milli Məclisin prosedur qaydalarında dəyişikliklər ediləcək .....                     TƏBİB-də və İcbari Tibbi Sığorta Agentliyində yoxlamalar genişləndi .....                     Azərbaycanda əməkhaqqı 80 qəpik artdı .....                     "DeFacto" Azərbaycandakı mağazalarını bağlayır? .....                     “Azəriqaz” rəhbərinin səhhətində problemlər yaranıb, vəziyyəti ağırdır .....                     Aygün Kazımova tanınmış xanəndəni səhnədə pərt etdi: "Bu nə hörmətsizlikdir?" .....                     Nazirlik və komitələrin birləşdirilməsi... .....                     Vüsal Kərimliyə yeni vəzifə verilib .....                     Novxanı bağlarında ANTİSANİTARİYA: .....                     Qaradağın daş karxanaları elə bil DƏDƏ MALIDIR... .....                     Biləsuvar İcra Hakimiyyətinin tenderinə lisenziyası olmayan şirkət qatılıb: .....                     Millimizin baş məşqçisinə cinayət işi açılıb: Gömrük Komitəsini ittiham etdi .....                     “Erkən nikahla mübarizədə hər kəs məsuliyyət daşıyır” .....                     Məktəblərdə rüşvət, repetitor biznesi, pul yığımı... .....                     Yeni inqilab “silah”ı işə düşdü .....                     Rusiya ilə münasibətlərimiz əvvəlki səviyyəyə qayıtmayacaq .....                     Mərkəzi Bank "SF Azerbaijan"ın vəzifəli şəxsini cərimələdi .....                 

İyirmi il əvvəlin “Lalə inqilabı” və ya “hökumət yıxılır” - NƏ BAŞ VERMİŞDİ?
Tarix: 25-03-2025, 00:32 | Çap et
İyirmi il əvvəlin “Lalə inqilabı” və ya “hökumət yıxılır”
Düz 20 il əvvəl, 2005-ci il martın 24-də Bişkekdə kütləvi iğtişaşlar kulminasiya nöqtəsinə çatdı və Qırğızıstan Prezidenti Əsgər Akayev Rusiyaya qaçdı. Hakimiyyətin iğtişaşlarla dəyişdirilməsi “Lalə inqilabı” adlandırıldı. Həmin günlərdə Qırğızıstanda baş verənlərlə bağlı “Lenta.ru” araşdırma aparıb. Sözügedən yazını istinadla təqdim edirik: Etirazlar başlayır

2005-ci il fevralın 27-də və martın 13-də Qırğızıstanda iki turda ölkənin parlamenti olan Joqorku Keneşə seçkilər keçirildi. Seçkilərdən əvvəl yanvar ayında kütləvi mitinqlər başlamışdı. Onlara bir sıra müxalifət namizədlərinin, o cümlədən Ata-Jurt (Vətən) hərəkatının lideri, ölkənin keçmiş xarici işlər naziri Roza Otunbayevanın seçki yarışından çıxması səbəb oldu. Halbuki bu, yalnız bir bəhanə idi. O vaxta qədər ölkədə artıq ictimai-siyasi böhran başlamışdı: dövlət aparatının səmərəsizliyi, hakimiyyətin mənimsənilməsi, korrupsiya və elitalar arasında kəskin qəbilə ziddiyyətləri gərginliyi artırırdı. Müxalifət liderləri cənub bölgələrindən idi: Roza Otunbayeva və keçmiş Baş nazir, Xalq Hərəkatının sədri Kurmanbek Bakiyev.

Müxalifət növbədənkənar prezident seçkilərinin keçirilməsi üçün parlamentin hər iki palatasının təcili olaraq növbədənkənar iclasının çağırılmasını və onların səlahiyyətlərinin daha bir il uzadılmasını təklif etmişdi. Bu, Qırğızıstanın prezident idarəetmə formasından parlament-prezident respublikasına keçməli olduğu yeni Konstitusiya ilə bağlı idi. İslahat layihəsinə 2005-ci ildə səlahiyyət müddəti başa çatan Akayevin özü nəzarət edirdi. Lakin onun getmək fikri yox idi və mütləq hakimiyyəti qoruyub saxlamağa çalışırdı.

Seçkilər nəticəsində hökumətyönlü və müstəqil namizədlər səs topladılar. Onların arasında Prezidentin övladları da var idi: “Alqa Qırğızıstan” Partiyasına rəhbərlik edən 32 yaşlı Bermet Akayevavə 29 yaşlı Aydar Akayev. Müxalifət partiyaları isə parlamentə daxil ola bilmədilər.

Seçki saxtakarlığına qarşı etirazlar əvvəlcə dinc xarakter daşısa da, tezliklə vəziyyət kəskin şəkildə gərginləşdi. Bəzi mənbələrə görə, bunda Qərb strukturlarının da rolu olub.

Müxalifətçilərin izdihamı qarşılarına çıxan hər şeyi darmadağın etməyə başladı. Polislə toqquşmalar xarakterik olaraq ölkənin cənubunda - Cəlal-Abad, Narın və Oş vilayətlərində başladı. Etirazçıların əsas tələbləri: seçkilərin nəticələrinə yenidən baxılması, Prezident Akayevin, Mərkəzi Seçki Komissiyasının sədri Süleyman İmanbayevin və yerli hakimiyyət orqanlarının istefası.

Martın 4-də Cəlal-Abadda inzibati binaların zəbtinə başlanıldı. Martın 18-də ölkənin ikinci böyük şəhəri olan Oşda etirazçılar regional hökumət administrasiyasının binasına nəzarəti ələ keçirdilər.

“Akayev iqtidarı çatlayır, Bişkek tezliklə mühasirəyə alınacaq”, - deyə Otunbayeva bəyan etdi.

Martın 20-də Cəlal-Abad və Oşda polis və xüsusi təyinatlılar etirazçılar tərəfindən ələ keçirilən binaların azad edilməsi əməliyyatına başladı. Lakin axşama yaxın müxalifət yenidən hücuma keçdi - o, nəinki administrasiya binasına nəzarəti bərpa etdi, həm də hava limanının ərazisini, eləcə də hüquq-mühafizə kompleksini zəbt etdi.

Ertəsi gün, martın 21-də ölkədə keçirilən Novruz bayramı zamanı Oşdakı etirazçılar şəhərin əsas obyektlərinə tam nəzarəti ələ keçirdilər. Onlar şəhər administrasiyasının binalarını, regional polis idarələrini və Milli Təhlükəsizlik Komitəsinin binalarını, eləcə də ölkənin cənubundakı ən böyük hava limanını nəzarətə götürdülər. Müxalifət bölgədə “xalq hakimiyyəti”nin qurulduğunu elan edərək, qurultay – xalq məclisi çağırdı.

Etirazların demək olar ki, bütün ölkəni əhatə etməsinə baxmayaraq, martın 22-də Bişkekdə yeni parlamentin ilk iclası açıldı. Baş nazir Nikolay Tanayev dedi ki, xüsusi təyinatlıların əli ilə bir neçə etirazçının həlak olması ilə bağlı şayiələr nəticəsində “ölkədə hadisələr şiddətli dönüş alıb”. Milli Birlik Koordinasiya Şurasına rəhbərlik edən Kurmanbek Bakiyevin hökumətin müxalifətlə danışıqlara başlamağa hazır olması barədə bəyanatına baxmayaraq, zorakılıq dalğasını dayandırmaq mümkün olmadı.

“Hüquq-mühafizə orqanları müxalifətin əməllərinə layiqli cavab verir və bundan sonra da belə olacaq”, Prezident Akayev bəyan etdi.

Martın 24-də etirazlar pik həddə çatdı. Həmin gün minlərlə nümayişçi Bişkek küçələrinə çıxdı. Minlərlə izdiham paytaxtın kənarından inzibati məhəlləyə keçdi. Ala-Too meydanına çatan etirazçılar – təxminən 30 min nəfər hakimiyyətin dərhal istefasını tələb edirdilər. Bir neçə saat sonra onlar hökumət binasını ələ keçirdilər.

Etirazlar tez bir zamanda kütləvi iğtişaşlara çevrildi. Bütün gecə Bişkekdə avtomobillər yandırıldı, ticarət mərkəzləri və internet klubları qarət edildi. Talanlar nəticəsində 100 milyon dollar ziyan dəydiyi bildirildi.

Ertəsi gün, martın 25-də etirazçılar parlament binasına basqın etməyə cəhd etdilər. Lakin deputatlar etirazçılarla danışıqlar aparmaq üçün küçəyə çıxaraq onun ələ keçirilməsinin qarşısını ala biliblər.

Rəsmi məlumatlara görə, iğtişaşlar zamanı 15 nəfər həlak olub, 500-ə yaxın adam yaralanıb.

Prezident iqamətgahının və hava limanının tutulmasını gözləmədən Əsgər Akayev ailəsi ilə birlikdə Qazaxıstana qaçdı. Martın 29-da o, Rusiyada olduğunu bildirdi.

Hökumət binalarına hücum etdikdən sonra etirazçıların bəziləri paytaxtın keçmiş meri və 2001-ci ildə külli miqdarda mənimsəmədə təqsirli bilinən şimallı siyasətçi Feliks Kulovun cəzaçəkmə müəssisəsində cəza çəkdiyi Bişkek ətrafına yollandılar. Azadlığa çıxandan cəmi yarım saat sonra o, artıq dövlət televiziyasında xalqa müraciət edirdi. Məşhur Feliks Kulovun azadlığa buraxılması vəziyyəti sabitləşdirməyə və iğtişaşları dayandırmağa kömək etdi.

Martın 25-də parlament Kurmanbek Bakiyevi Prezident və Baş nazir səlahiyyətlərini icra edən şəxs təyin etdi. Roza Otunbayeva Xarici İşlər Nazirliyinə rəhbərlik etməyə başladı. Feliks Kulov isə təhlükəsizlik qüvvələrinə nəzarəti öz üzərinə götürdü.

Martın 29-da parlamentin yuxarı palatası (Xalq Nümayəndələri Məclisi) özünü buraxdığını elan etdi. Aprelin 4-də Qırğızıstanın Moskvadakı səfirliyinin binasında Askar Akayev istefa ərizəsi yazdı. O, aprelin 11-də bu qərar deputatlar tərəfindən dəstəkləndikdən sonra vəzifəsini rəsmən tərk etdi.

Yeni hakimiyyət keçmiş Prezidenti ailə-klan idarəetmə sistemi yaratmaqda və hakimiyyəti qəsb etməkdə ittiham edib. 2023-cü ilin yanvarında Əsgər Akayevə qarşı bütün cinayət işlərinə xitam verilib.

“Lalə inqilabı”ndan sonra hakimiyyəti ələ keçirən Kurmanbek Bakiyev 2009-cu ilin iyulunda yenidən Prezident seçilib. Lakin 2010-cu ilin aprelində kütləvi etirazlar nəticəsində onun rejimi yıxıldı, ailəsi və yaxın ətrafı ilə birlikdə ölkədən qaçdı. O vaxtdan Belarusda siyasi mühacirətdə yaşayır.

“Məni andımdan döndərəcək heç bir qüvvə yoxdur. Məni yalnız ölüm dayandıra bilər. Mən, Kurmanbek Bakiyev, beynəlxalq ictimaiyyət tərəfindən tanınan Qırğızıstanın qanuni seçilmiş prezidentiyəm”, - deyə Bakiyev bildirirdi.

Qırğızıstanda Bakiyev vəzifə səlahiyyətlərindən sui-istifadədə və iş adamı Şon Deyliyə sui-qəsd təşkil etməkdə təqsirli bilinib. O, qiyabi olaraq 24 və 25 il müddətinə azadlıqdan məhrum edilib. 2021-ci ilin iyulunda Bakiyev beynəlxalq axtarışa verilib. Bakiyev həmçinin Kumtor qızıl mədəninin işlənməsində korrupsiyada şübhəli bilinir.

Oş şəhərində 8 iyul 2005-ci il prezident seçkilərində namizədlərin portretləri olan qəzetləri əllərində tutan qadınlar söhbət edir.

Hakimiyyətin dəyişməsinə baxmayaraq, çoxları tez bir zamanda yeni liderlərdən məyus oldular. Elitada ancaq qismən rotasiya olub, cəmiyyət siyasətdə heç bir əsaslı dəyişiklik görməyib. Bakiyevin hakimiyyətdə olduğu 5 il ərzində Qırğızıstan Konstitusiyasına üç dəfə dəyişiklik edilib və bu, onsuz da sarsıdılmış siyasi sistemi daha da destabilləşdirib, iqtisadi islahatlar aparılmamış, əhalinin həyat səviyyəsi aşağı düşməkdə davam etmişdir. Getdikcə daha çox insan xaricdə, əsasən də Rusiyada iş axtarmağa məcbur oldu. 2010-cu ilə qədər əmək miqrantlarının sayı bir milyon nəfərə çatıb ki, onlardan 800 mininin vətənə qayıtmaq niyyəti olmayıb.

Müəllif: Turan Abdulla - AYNA.AZ









 
Sorğu

Putin SSRİ-ni bərpa edə biləcəkmi?

Şirkət-Xidmət
   
Xəbər lenti
                                                 
"Xarici Münaqişələr Nazirliyi" - AKTUAL
Dünən, 18:03
Vergi borcu olan şirkət məktəblilər üçün hədiyyə paketi satacaq – Direktoru “Bakubus”da işləyir
Dünən, 18:02
Siqaret əvəzinə başqa ZƏHƏR – Xaricdə qadağan olunan məhsul Azərbaycanda reseptsiz satılır!
Dünən, 17:59
Litva Rusiyaya nota verib
Dünən, 17:58
Bakı ilə sülhü pozmaq istəyən qüvvələr var - Ermənistanın Baş naziri
Dünən, 17:55
“Mən Səhiyyə Naziri deyiləm ki, bu problemi həll edim” - Rəşid Mahmudovdan poliklinikalardakı sıxlıqla bağlı AÇIQLAMA
Dünən, 17:53
Putin Polşaya niyə hücum etdi? - Moskvanın hədəfləri
Dünən, 17:50
Ağalarovun Rusiyadakı restoranlarının bağlanması xəbəri TƏSDİQLƏNDİ - AÇIQLAMA
Dünən, 17:46
Tağı İbrahimov zərərçəkənlərə dəyən ziyanı ödəyib? - Məhkəmə
Dünən, 17:43
Ermənilər yavaş-yavaş dünya ilə tanış olurlar - Paşinyan
Dünən, 17:28
Azərbaycanda iki şirkət ləğv edildiyini açıqladı
Dünən, 17:19
Dövlət təşkilatları eyni nöqsanları təkrarlayır - Hesablama Palatası
Dünən, 17:16
Ağalarov biznesini Rusiyadan ÇIXARIR? - İDDİA
Dünən, 17:08
Vəkil boşanma prosesində vətəndaşı təhqir etməkdə ittiham olunur - TƏFƏRRÜAT
Dünən, 17:02
Ermənistanla Azərbaycan arasında eskalasiya riski minimaldır - Mirzoyan
Dünən, 16:55
Paşinyan Fransanın yeni Baş nazirini təbrik edib
Dünən, 16:53
Aygün Kazımovanın sərt reaksiyası ilə üzləşən Eldənizdən AÇIQLAMA
Dünən, 16:48
Qaydaları kobudcasına pozan "BakuBus" avtobusları yolda TƏHLÜKƏ SAÇDI - VİDEO
Dünən, 16:42
LDU “MM İNŞAAT GROUP” iki gündə iki dəfə anlaşdı - Şirkət haqqında maraqlı iddialar var
Dünən, 16:38
Taksilər aeroporta buraxılmayacaq? - AÇIQLAMA
Dünən, 16:35
Sərkisyan: Paşinyan ya öldürülməlidir, ya da... - KİV
Dünən, 16:27
“Sovet dövrü AYİ ilə bugünkü AYB-ni müqayisə etmək yanlışdır” - Firuz Mustafa
Dünən, 16:26
Ermənistanla əlaqələri bərpa edən Pakistandan yeni həmlə
Dünən, 16:23
Milli Məclisin prosedur qaydalarında dəyişikliklər ediləcək
Dünən, 16:19
TƏBİB-də və İcbari Tibbi Sığorta Agentliyində yoxlamalar genişləndi - "Fitili" Hesablama Palatası çəkib
Dünən, 16:06
Azərbaycanda əməkhaqqı 80 qəpik artdı – Rəsmi
Dünən, 16:04
"DeFacto" Azərbaycandakı mağazalarını bağlayır?
Dünən, 15:59
“Azəriqaz” rəhbərinin səhhətində problemlər yaranıb, vəziyyəti ağırdır - xəstəxanaya yerləşdirilib
Dünən, 15:48
Aygün Kazımova tanınmış xanəndəni səhnədə pərt etdi: "Bu nə hörmətsizlikdir?" - VİDEO
Dünən, 15:45
Nazirlik və komitələrin birləşdirilməsi... - həm də büdcə QƏNAƏTİDİR...
Dünən, 15:41
Vüsal Kərimliyə yeni vəzifə verilib - BUNDAN SONRA...
Dünən, 15:34
Novxanı bağlarında ANTİSANİTARİYA: - Kanalizasiya suları Samur-Abşeron kanalına axıdılır
Dünən, 15:21
Qaradağın daş karxanaları elə bil DƏDƏ MALIDIR... - Başçının müavini İTTİHAM OLUNUR
Dünən, 15:19
Biləsuvar İcra Hakimiyyətinin tenderinə lisenziyası olmayan şirkət qatılıb: - Tender ləğv edildi
Dünən, 15:08
Millimizin baş məşqçisinə cinayət işi açılıb: Gömrük Komitəsini ittiham etdi - TƏFƏRRÜAT
Dünən, 15:02
“Erkən nikahla mübarizədə hər kəs məsuliyyət daşıyır” - Novella Cəfəroğlu
Dünən, 15:00
Məktəblərdə rüşvət, repetitor biznesi, pul yığımı... – Nazirliyin əndrabadi təhsil ANLAYIŞI
Dünən, 14:55
Yeni inqilab “silah”ı işə düşdü – Azərbaycanın iki qonşusu təhlükədə
Dünən, 14:52
Rusiya ilə münasibətlərimiz əvvəlki səviyyəyə qayıtmayacaq - Zülfüqarov
Dünən, 14:46
Mərkəzi Bank "SF Azerbaijan"ın vəzifəli şəxsini cərimələdi
Dünən, 14:44
Gürcüstanla quru sərhəd açıla bilər? - AKTUAL
Dünən, 14:42
Abbas Abbasov Rusiyadakı biznesini satıb - DETALLAR
Dünən, 14:33
Ermənistanda dövlət və kilsə qarşıdurması dərinləşir - “The Loot” portalı
Dünən, 14:27
Ukrayna Cənubi Qafqazda əsas tərəfdaş kimi Azərbaycana üstünlük verir
Dünən, 13:10
Aİ Rusiyanın SPFS sistemi ilə işləyən banklara sanksiya hazırlayır - KİV
Dünən, 13:08
Elman Nəsirovu İşçi Qrupuna salmadılar: Narazılıq etdi - "Nədənsə mən müraciət edəndə..."
Dünən, 13:06
"Ətirşah Lounge" qanunu pozdu, sahibi cərimə olundu - TƏFƏRRÜAT
Dünən, 13:05
"Nar" şəhid övladlarını sevindirdi - FOTOLAR
Dünən, 13:03
Tanınmış aktrisadan QALMAQALLI SÖZLƏR - “İndiki kişilər qız kimi naz edir”
Dünən, 12:58
Misli.az qanunları bilərəkdən, anlaqlı şəkildə pozur - Bəs bu hal nə qədər davam edəcək?...
Dünən, 12:53
Şirkət-Xidmət
 
 
Dia.az © 2010 - 2014
Məlumat internet səhifələrində istifadə edildikdə müvafiq keçidin qoyulması mütləqdir.
Bizimlə Əlaqə : Tel - 055-560-77-49, 077-271-11-33 E-mail : [email protected]
Designed by Daraaz.net
�������@Mail.ru