Sülhün qarşısında OHANYAN SƏDDİ .....                     Azərbaycanda avronun məzənnəsi yenidən 2 manatı ötüb .....                     Təranə Səmədova yenidən Ali Məhkəməyə müraciət etdi .....                     Azərbaycanda logistika şirkəti bağlanır .....                     Cəlilabadda ağacyeyənlər peyda olub .....                     Yasamalın halına BİR AĞLAYAN LAZIMDIR... .....                     Sülh müqaviləsi tezləşir .....                     Qardaş olub İngilistan... Azərbaycan... .....                     Rusiya QHT-lərini ölkəmizdə gücləndirmək ssenarisi iflasa uğrayıb .....                     Barışığa Qarabağdan atılan güllələr .....                     Geosiyasətin cinayət yolu... .....                     Paşinyana qarşı mübarizədə Papadan DƏSTƏK? .....                     Razi Nurullayevin qohumları İmişlini BELƏ QARIŞDIRIR .....                     “Onu məsuliyyətdən kənarda saxlamaq üçün bütün addımlar atıldı...” .....                     Elm və Təhsil İşçiləri Həmkarlar İttifaqında kütləvi narazılıq .....                     'Şirvanşah'ın kadrları hədəfdə: HƏBS TƏDARÜKÜ... .....                     “Bakcell” Bilik Günü münasibətilə Müasir Təhsil Kompleksinin şagirdləri ilə görüşdü .....                     Türkiyə-Ermənistan sərhədi açılır? .....                     Jurnalist "Qarabağ"in məğlubiyyətini proqnozlaşdırdı .....                     "Müəllimlikdən anlayışı olmayan Təhsil İnstitutuna rəhbərlik edir" .....                     Xankəndində terror: NƏYƏ İŞARƏDİR? .....                     NATO-nun acizliyi: müharibə və rüsvayçılıq arasında seçim .....                     "Maştağada uşaqlar gölməçədən keçib, dərsə gedirlər" .....                     Naxçıvanda daha bir narazılıq... .....                     Bərdə sakini möcüzə ilə ÜZ-ÜZƏ... .....                     "Hara, kimə şikayət edəcəyimizi bilmirik..." .....                     "Ermənilərin belə addımları ilə yenə də qarşılaşa bilərik..." .....                     Ermənistan sülh prosesində irəliləyiş göstərsə də, təzyiqlər artır .....                     "Bu gün dünyanın ən güclü ordularından birinə sahibik" .....                     "Bəzi həmkarlarım rejissorlara deyirlər ki, guya özümdən razıyam" .....                     Türkiyəli bloger Azərbaycan xalqına belə BÖHTAN ATDI .....                     Manatın taleyi necə olacaq? .....                     Gələn il Azərbaycanın dövlət borcunun 27 milyard manatı keçəcəyi gözlənilir .....                     Azərbaycanın müdafiə və milli təhlükəsizlik xərcləri 300 milyon manatdan çox artırılır .....                     Şuşada külli miqdarda silah-sursat aşkarlanıb .....                     Ermənistanda külli miqdarda vergidən yayınma sxemi aşkar edilib .....                     54 milyonun talanmasında qohumları da iştirakçı olub .....                     Paşinyan üçün “qorxulu İrəvan” dövrü başlayır .....                     Azadlığa çıxmaq istədi, 30 min manat pulu batdı .....                     Vilayətidən növbəti SƏRSƏMLƏMƏ .....                 

İyirmi il əvvəlin “Lalə inqilabı” və ya “hökumət yıxılır” - NƏ BAŞ VERMİŞDİ?
Tarix: 25-03-2025, 00:32 | Çap et
İyirmi il əvvəlin “Lalə inqilabı” və ya “hökumət yıxılır”
Düz 20 il əvvəl, 2005-ci il martın 24-də Bişkekdə kütləvi iğtişaşlar kulminasiya nöqtəsinə çatdı və Qırğızıstan Prezidenti Əsgər Akayev Rusiyaya qaçdı. Hakimiyyətin iğtişaşlarla dəyişdirilməsi “Lalə inqilabı” adlandırıldı. Həmin günlərdə Qırğızıstanda baş verənlərlə bağlı “Lenta.ru” araşdırma aparıb. Sözügedən yazını istinadla təqdim edirik: Etirazlar başlayır

2005-ci il fevralın 27-də və martın 13-də Qırğızıstanda iki turda ölkənin parlamenti olan Joqorku Keneşə seçkilər keçirildi. Seçkilərdən əvvəl yanvar ayında kütləvi mitinqlər başlamışdı. Onlara bir sıra müxalifət namizədlərinin, o cümlədən Ata-Jurt (Vətən) hərəkatının lideri, ölkənin keçmiş xarici işlər naziri Roza Otunbayevanın seçki yarışından çıxması səbəb oldu. Halbuki bu, yalnız bir bəhanə idi. O vaxta qədər ölkədə artıq ictimai-siyasi böhran başlamışdı: dövlət aparatının səmərəsizliyi, hakimiyyətin mənimsənilməsi, korrupsiya və elitalar arasında kəskin qəbilə ziddiyyətləri gərginliyi artırırdı. Müxalifət liderləri cənub bölgələrindən idi: Roza Otunbayeva və keçmiş Baş nazir, Xalq Hərəkatının sədri Kurmanbek Bakiyev.

Müxalifət növbədənkənar prezident seçkilərinin keçirilməsi üçün parlamentin hər iki palatasının təcili olaraq növbədənkənar iclasının çağırılmasını və onların səlahiyyətlərinin daha bir il uzadılmasını təklif etmişdi. Bu, Qırğızıstanın prezident idarəetmə formasından parlament-prezident respublikasına keçməli olduğu yeni Konstitusiya ilə bağlı idi. İslahat layihəsinə 2005-ci ildə səlahiyyət müddəti başa çatan Akayevin özü nəzarət edirdi. Lakin onun getmək fikri yox idi və mütləq hakimiyyəti qoruyub saxlamağa çalışırdı.

Seçkilər nəticəsində hökumətyönlü və müstəqil namizədlər səs topladılar. Onların arasında Prezidentin övladları da var idi: “Alqa Qırğızıstan” Partiyasına rəhbərlik edən 32 yaşlı Bermet Akayevavə 29 yaşlı Aydar Akayev. Müxalifət partiyaları isə parlamentə daxil ola bilmədilər.

Seçki saxtakarlığına qarşı etirazlar əvvəlcə dinc xarakter daşısa da, tezliklə vəziyyət kəskin şəkildə gərginləşdi. Bəzi mənbələrə görə, bunda Qərb strukturlarının da rolu olub.

Müxalifətçilərin izdihamı qarşılarına çıxan hər şeyi darmadağın etməyə başladı. Polislə toqquşmalar xarakterik olaraq ölkənin cənubunda - Cəlal-Abad, Narın və Oş vilayətlərində başladı. Etirazçıların əsas tələbləri: seçkilərin nəticələrinə yenidən baxılması, Prezident Akayevin, Mərkəzi Seçki Komissiyasının sədri Süleyman İmanbayevin və yerli hakimiyyət orqanlarının istefası.

Martın 4-də Cəlal-Abadda inzibati binaların zəbtinə başlanıldı. Martın 18-də ölkənin ikinci böyük şəhəri olan Oşda etirazçılar regional hökumət administrasiyasının binasına nəzarəti ələ keçirdilər.

“Akayev iqtidarı çatlayır, Bişkek tezliklə mühasirəyə alınacaq”, - deyə Otunbayeva bəyan etdi.

Martın 20-də Cəlal-Abad və Oşda polis və xüsusi təyinatlılar etirazçılar tərəfindən ələ keçirilən binaların azad edilməsi əməliyyatına başladı. Lakin axşama yaxın müxalifət yenidən hücuma keçdi - o, nəinki administrasiya binasına nəzarəti bərpa etdi, həm də hava limanının ərazisini, eləcə də hüquq-mühafizə kompleksini zəbt etdi.

Ertəsi gün, martın 21-də ölkədə keçirilən Novruz bayramı zamanı Oşdakı etirazçılar şəhərin əsas obyektlərinə tam nəzarəti ələ keçirdilər. Onlar şəhər administrasiyasının binalarını, regional polis idarələrini və Milli Təhlükəsizlik Komitəsinin binalarını, eləcə də ölkənin cənubundakı ən böyük hava limanını nəzarətə götürdülər. Müxalifət bölgədə “xalq hakimiyyəti”nin qurulduğunu elan edərək, qurultay – xalq məclisi çağırdı.

Etirazların demək olar ki, bütün ölkəni əhatə etməsinə baxmayaraq, martın 22-də Bişkekdə yeni parlamentin ilk iclası açıldı. Baş nazir Nikolay Tanayev dedi ki, xüsusi təyinatlıların əli ilə bir neçə etirazçının həlak olması ilə bağlı şayiələr nəticəsində “ölkədə hadisələr şiddətli dönüş alıb”. Milli Birlik Koordinasiya Şurasına rəhbərlik edən Kurmanbek Bakiyevin hökumətin müxalifətlə danışıqlara başlamağa hazır olması barədə bəyanatına baxmayaraq, zorakılıq dalğasını dayandırmaq mümkün olmadı.

“Hüquq-mühafizə orqanları müxalifətin əməllərinə layiqli cavab verir və bundan sonra da belə olacaq”, Prezident Akayev bəyan etdi.

Martın 24-də etirazlar pik həddə çatdı. Həmin gün minlərlə nümayişçi Bişkek küçələrinə çıxdı. Minlərlə izdiham paytaxtın kənarından inzibati məhəlləyə keçdi. Ala-Too meydanına çatan etirazçılar – təxminən 30 min nəfər hakimiyyətin dərhal istefasını tələb edirdilər. Bir neçə saat sonra onlar hökumət binasını ələ keçirdilər.

Etirazlar tez bir zamanda kütləvi iğtişaşlara çevrildi. Bütün gecə Bişkekdə avtomobillər yandırıldı, ticarət mərkəzləri və internet klubları qarət edildi. Talanlar nəticəsində 100 milyon dollar ziyan dəydiyi bildirildi.

Ertəsi gün, martın 25-də etirazçılar parlament binasına basqın etməyə cəhd etdilər. Lakin deputatlar etirazçılarla danışıqlar aparmaq üçün küçəyə çıxaraq onun ələ keçirilməsinin qarşısını ala biliblər.

Rəsmi məlumatlara görə, iğtişaşlar zamanı 15 nəfər həlak olub, 500-ə yaxın adam yaralanıb.

Prezident iqamətgahının və hava limanının tutulmasını gözləmədən Əsgər Akayev ailəsi ilə birlikdə Qazaxıstana qaçdı. Martın 29-da o, Rusiyada olduğunu bildirdi.

Hökumət binalarına hücum etdikdən sonra etirazçıların bəziləri paytaxtın keçmiş meri və 2001-ci ildə külli miqdarda mənimsəmədə təqsirli bilinən şimallı siyasətçi Feliks Kulovun cəzaçəkmə müəssisəsində cəza çəkdiyi Bişkek ətrafına yollandılar. Azadlığa çıxandan cəmi yarım saat sonra o, artıq dövlət televiziyasında xalqa müraciət edirdi. Məşhur Feliks Kulovun azadlığa buraxılması vəziyyəti sabitləşdirməyə və iğtişaşları dayandırmağa kömək etdi.

Martın 25-də parlament Kurmanbek Bakiyevi Prezident və Baş nazir səlahiyyətlərini icra edən şəxs təyin etdi. Roza Otunbayeva Xarici İşlər Nazirliyinə rəhbərlik etməyə başladı. Feliks Kulov isə təhlükəsizlik qüvvələrinə nəzarəti öz üzərinə götürdü.

Martın 29-da parlamentin yuxarı palatası (Xalq Nümayəndələri Məclisi) özünü buraxdığını elan etdi. Aprelin 4-də Qırğızıstanın Moskvadakı səfirliyinin binasında Askar Akayev istefa ərizəsi yazdı. O, aprelin 11-də bu qərar deputatlar tərəfindən dəstəkləndikdən sonra vəzifəsini rəsmən tərk etdi.

Yeni hakimiyyət keçmiş Prezidenti ailə-klan idarəetmə sistemi yaratmaqda və hakimiyyəti qəsb etməkdə ittiham edib. 2023-cü ilin yanvarında Əsgər Akayevə qarşı bütün cinayət işlərinə xitam verilib.

“Lalə inqilabı”ndan sonra hakimiyyəti ələ keçirən Kurmanbek Bakiyev 2009-cu ilin iyulunda yenidən Prezident seçilib. Lakin 2010-cu ilin aprelində kütləvi etirazlar nəticəsində onun rejimi yıxıldı, ailəsi və yaxın ətrafı ilə birlikdə ölkədən qaçdı. O vaxtdan Belarusda siyasi mühacirətdə yaşayır.

“Məni andımdan döndərəcək heç bir qüvvə yoxdur. Məni yalnız ölüm dayandıra bilər. Mən, Kurmanbek Bakiyev, beynəlxalq ictimaiyyət tərəfindən tanınan Qırğızıstanın qanuni seçilmiş prezidentiyəm”, - deyə Bakiyev bildirirdi.

Qırğızıstanda Bakiyev vəzifə səlahiyyətlərindən sui-istifadədə və iş adamı Şon Deyliyə sui-qəsd təşkil etməkdə təqsirli bilinib. O, qiyabi olaraq 24 və 25 il müddətinə azadlıqdan məhrum edilib. 2021-ci ilin iyulunda Bakiyev beynəlxalq axtarışa verilib. Bakiyev həmçinin Kumtor qızıl mədəninin işlənməsində korrupsiyada şübhəli bilinir.

Oş şəhərində 8 iyul 2005-ci il prezident seçkilərində namizədlərin portretləri olan qəzetləri əllərində tutan qadınlar söhbət edir.

Hakimiyyətin dəyişməsinə baxmayaraq, çoxları tez bir zamanda yeni liderlərdən məyus oldular. Elitada ancaq qismən rotasiya olub, cəmiyyət siyasətdə heç bir əsaslı dəyişiklik görməyib. Bakiyevin hakimiyyətdə olduğu 5 il ərzində Qırğızıstan Konstitusiyasına üç dəfə dəyişiklik edilib və bu, onsuz da sarsıdılmış siyasi sistemi daha da destabilləşdirib, iqtisadi islahatlar aparılmamış, əhalinin həyat səviyyəsi aşağı düşməkdə davam etmişdir. Getdikcə daha çox insan xaricdə, əsasən də Rusiyada iş axtarmağa məcbur oldu. 2010-cu ilə qədər əmək miqrantlarının sayı bir milyon nəfərə çatıb ki, onlardan 800 mininin vətənə qayıtmaq niyyəti olmayıb.

Müəllif: Turan Abdulla - AYNA.AZ









 
Sorğu

Putin SSRİ-ni bərpa edə biləcəkmi?

Şirkət-Xidmət
   
Xəbər lenti
                                                 
Sülhün qarşısında OHANYAN SƏDDİ - təsirli ola bilərmi?
Bu gün, 09:29
Azərbaycanda avronun məzənnəsi yenidən 2 manatı ötüb - CƏDVƏL
Bu gün, 09:24
Təranə Səmədova yenidən Ali Məhkəməyə müraciət etdi
Bu gün, 09:22
Azərbaycanda logistika şirkəti bağlanır
Bu gün, 09:20
Cəlilabadda ağacyeyənlər peyda olub - DƏLİXANADIR, VALLAH...
Bu gün, 09:17
Yasamalın halına BİR AĞLAYAN LAZIMDIR... - ÖZBAŞINA QALIBLAR...
Bu gün, 09:11
Sülh müqaviləsi tezləşir - seçkilər referendumla eyni vaxtda olacaq?
Bu gün, 09:06
Qardaş olub İngilistan... Azərbaycan... - NƏ BAŞ VERİR?
Bu gün, 09:05
Rusiya QHT-lərini ölkəmizdə gücləndirmək ssenarisi iflasa uğrayıb - bu iş rus kəşfiyyatçısına həvalə edilibmiş...
Bu gün, 09:01
Barışığa Qarabağdan atılan güllələr - niyə məhz indi?
Bu gün, 08:59
Geosiyasətin cinayət yolu... - İNCƏLƏMƏ
Bu gün, 07:26
Paşinyana qarşı mübarizədə Papadan DƏSTƏK? - AKTUAL
Bu gün, 07:22
Razi Nurullayevin qohumları İmişlini BELƏ QARIŞDIRIR - TƏFƏRRÜAT
Bu gün, 07:14
“Onu məsuliyyətdən kənarda saxlamaq üçün bütün addımlar atıldı...” - Direktor müavini haqqında hökm dəyişdi
Bu gün, 07:09
Elm və Təhsil İşçiləri Həmkarlar İttifaqında kütləvi narazılıq – Araz Paşayevin qərarı etiraz doğurdu
Bu gün, 07:06
'Şirvanşah'ın kadrları hədəfdə: HƏBS TƏDARÜKÜ... - GƏLİŞMƏ
Bu gün, 07:03
“Bakcell” Bilik Günü münasibətilə Müasir Təhsil Kompleksinin şagirdləri ilə görüşdü - FOTO
Bu gün, 06:50
Türkiyə-Ermənistan sərhədi açılır? - AKTUAL
Bu gün, 06:42
Jurnalist "Qarabağ"in məğlubiyyətini proqnozlaşdırdı - "Nəinki qələbəyə, heç heç-heçəyə belə ümid etmirəm"
Bu gün, 06:40
"Müəllimlikdən anlayışı olmayan Təhsil İnstitutuna rəhbərlik edir" - Ekspertdən ETİRAZ
Bu gün, 06:36
Xankəndində terror: NƏYƏ İŞARƏDİR? - Görünəni odur ki...
Bu gün, 06:34
NATO-nun acizliyi: müharibə və rüsvayçılıq arasında seçim - NƏ ETMƏLİ?
Bu gün, 06:31
"Maştağada uşaqlar gölməçədən keçib, dərsə gedirlər" - ETİRAZ
Bu gün, 06:18
Naxçıvanda daha bir narazılıq... - sürücülər işsiz qaldı...
Bu gün, 06:10
Bərdə sakini möcüzə ilə ÜZ-ÜZƏ... - BU NƏDİ BELƏ?
Bu gün, 06:06
"Hara, kimə şikayət edəcəyimizi bilmirik..." - NARAZILIQ VAR...
Bu gün, 06:03
"Ermənilərin belə addımları ilə yenə də qarşılaşa bilərik..." - ONA GÖRƏ DƏ...
Bu gün, 05:34
Ermənistan sülh prosesində irəliləyiş göstərsə də, təzyiqlər artır - GƏLİŞMƏ
Bu gün, 05:32
"Bu gün dünyanın ən güclü ordularından birinə sahibik" - partiya sədri
Bu gün, 05:30
"Bəzi həmkarlarım rejissorlara deyirlər ki, guya özümdən razıyam"
Bu gün, 05:28
Türkiyəli bloger Azərbaycan xalqına belə BÖHTAN ATDI və nifrət yağdırdı
Bu gün, 05:21
Manatın taleyi necə olacaq? - Mühüm məlumat
Bu gün, 05:17
Gələn il Azərbaycanın dövlət borcunun 27 milyard manatı keçəcəyi gözlənilir - Bu il isə...
Bu gün, 05:12
Azərbaycanın müdafiə və milli təhlükəsizlik xərcləri 300 milyon manatdan çox artırılır - AÇIQLANDI
Bu gün, 05:06
Şuşada külli miqdarda silah-sursat aşkarlanıb - BİRGƏ MƏLUMAT
Dünən, 18:01
Ermənistanda külli miqdarda vergidən yayınma sxemi aşkar edilib
Dünən, 18:00
54 milyonun talanmasında qohumları da iştirakçı olub - RAMİN İSAYEVLƏ BAĞLI YENİ FAKTLAR
Dünən, 17:59
Paşinyan üçün “qorxulu İrəvan” dövrü başlayır - Rusiya Ermənistanı savaş poliqonuna çevirəcək
Dünən, 17:55
Azadlığa çıxmaq istədi, 30 min manat pulu batdı - Dələduzluq cinayəti
Dünən, 17:45
Vilayətidən növbəti SƏRSƏMLƏMƏ – “Müşavir” İran hökumətinin siyasətinə necə QARŞI ÇIXIR?
Dünən, 17:43
Alla Puqaçova Dudayev haqda bu sözlərinə görə məhkəməyə verildi...
Dünən, 17:39
Rusiyadan Ermənistana qaz tədarükü dayandırılacaq
Dünən, 17:32
"Aİ Türkiyəni razı sala bilməz" - Politico
Dünən, 17:30
Xankəndidə terakt cəhdi: Avanesyan niyə təxribata əl atdı? – Açıqlama
Dünən, 17:28
Türkiyənin məşhur aktyoru intihara cəhd etdi
Dünən, 17:18
Azərbaycanda logistika şirkəti bağlanır
Dünən, 17:16
Xankəndidəki təxribatla bağlı İLGİNC DETAL – “Erməni terror təşkilatları onu...”
Dünən, 17:15
Bakıda mərasim evlərində ehsan yeməyi LƏĞV OLUNUB?
Dünən, 17:08
Azərbaycanda qorxulu reallıq: - Aylar sonra tapılan meyitlər...
Dünən, 17:03
“Unibank” bankomatını niyə düzəltmir? – Müştərilər şikayətçidir
Dünən, 16:50
Şirkət-Xidmət
 
 
Dia.az © 2010 - 2014
Məlumat internet səhifələrində istifadə edildikdə müvafiq keçidin qoyulması mütləqdir.
Bizimlə Əlaqə : Tel - 055-560-77-49, 077-271-11-33 E-mail : [email protected]
Designed by Daraaz.net
�������@Mail.ru