İranın NÜVƏ təhdidləri: Əslində nə baş verir? - TƏHLİL
Tarix: 12-08-2021, 11:00 | Çap et
“IМ‡srailin müdafiə naziri kecМ§ən həftə BMT Təhlükəsizlik şurasında IМ‡ranın cМ§ox az bir müddətdə nüvə silahı yaradacağı ehtimalından danışıb. IМ‡ranın nüvə silahı əldə etməsinə yaxınlaşması haqqında xəbərdarlığı tək IМ‡srail Müdafiə Naziri deyil, ABş DÖvlət katibi da bir necМ§ə ay bundan Öncə edib”.
Bu sözlər politoloq Yeganə Hacıyevanın Bizim.Media üçün yazdığı özəl şərhdə qeyd edilib.
Politoloq xatırladır ki, Entoni Blinken bu ilin fevralında müsahibəsində IМ‡ranın nüvə silahı əldə etməsinə cəmi bir necМ§ə ay qaldığını bildirib:
“Bu ilin aprel ayından etibarən Vyanada IМ‡ranla 2015-ci il nüvə sazişinə qayıtmaq istiqamtində Rusiya, BÖyük Britaniya, CМ§in, Fransa və Almaniya arasında IМ‡ran nüvə anlaşmasının ilkin formada bərpası problemi ilə bağlı danışıqlar aparılırdı. IМ‡ranla Nüvə sazişi üzrə Birgə Hərtərəfli Fəaliyyət Planına daxil olan dÖvlətlərin nümayəndələri IМ‡ranın iştirakı olmadan ABş nümayəndə heyəti ilə ayrıca məsləhətləşmələr aparıblar. Nümayəndə heyətlərinin danışıqları iyunun əvvəlində başa cМ§atdırmalı idi. Lakin secМ§kidə IМ‡ranin yeni mühafizəkar prezidenti Rəisinin qələbə qazanması ilə bu danışıqlar dalana dirənib”.
Yeganə Hacıyeva haşiyədən çıxaraq IМ‡ranın nüvə enerjisinin istehsalı ücМ§ün ilk addımlarını 1967-ci ildən atmağa başladığını qeyd edib. Şah rejiminin devrilməsindən sonra isə yeni hÖkumət bu istiqamətdə işləri dondurub və AES-lərin tikintisindən imtina edib. Lakin 1992-ci ildən başlayaraq isə nüvə sənayesinin inkişafına start verib. 2015 ci il Nüvə Razılaşması isə IМ‡ranın nüvə proqramını nəzarətə gÖtürmək istiqamətindədir və altı mühüm şərtdən ibarətdir.
Razılaşmaya əməl olunacağı təqdirdə ilk addım olaraq IМ‡rana məxsus zənginləşdirilmiş uranın 97 faizi başqa Ölkələrə veriləcəkdi:
“1. IМ‡ran 15 il ərzində yeni AES tikməyəcək və uranı ancaq 3.67 % səviyyəyə qədər zənginləşdirəcək.
2. Uranın zənginləşməsi ücМ§ün işləyən sentrafuqaların sayını 3/2 sini dayandıracaq, yəni 19000 ədəd sentrafuqadan cəmi 6104–ü aktiv olacaqdı. IМ‡rəlidəki 10 il ərzində isə ancaq 5060 sentrafuqa elmi və səhiyyə məqsədi ilə digər materiallarla cМ§alışacaqdı.
3. IМ‡ran ancaq birinci nəsil IМ‡R-1 tipli sentrafuqalardan istifadə edə bilərdi , 10 il ərzində isə yeni model sentrafuqaların istifadəsinə və işlənməsinə qadağa qoyulurdu.
4. Natanzda işləyən yeni IМ‡R-2 nəsil sentrafuqalar isə sÖkülərək MAQATE–nin müşahidəsi və nəzarəti ilə anbarlara yerləşdirilmişdi.
5. 15 il ərzində Furdo obyektində uran zənginləşdirilməyəcək, ora nüvə fizikası üzrə elmi mərkəz kimi fəaliyyət gÖstərəcək və ümumiyyətlə isə IМ‡ran ərazisində irəlidəki 15 il ərzində uranın zənginləşdirilməsi ancaq Natanzda aparılacaqdı.
6. Arakdakı plutoniy emalı zavodundakı avadanlıq isə ya məhv edilməli ya da digər bir Ölkəyə satılmalı və zavod silah ücМ§ün yararlı olmayan plotoniy istehsalı avadanlığı ilə əvəz edilməli idi. Zavodda indiyə qədər Arakda toplanmış nüvə yanacağı digər neytral Ölkəyə verilməli idi”.
Politoloqun sözlərinə görə, IМ‡ran tərəfindən razılaşmanın şərtlərinə əməl edilməsi MAQATE nəzarətindəydi. Razılaşma Özündə IМ‡ran nüvə proqramına 10 illik beynəlxalq nəzarəti nəzərdə tuturdu:
“ABş və IМ‡srailin IМ‡ranın nüvə proqramı ilə bağlı iki fərqli baxışı var. ABş iqtisadi razılaşmalarla IМ‡ranın nüvə proqramını nəzarətə gÖtürmək istəyir , IМ‡srail isə ümumiyyətlə IМ‡ranın nüvə proqramına son qoymasını istəyir. Hal hazırda IМ‡ran IМ‡sraillə IМ‡raqda, Suriyada, Livanda, Qəzzada və dənizdə hərbi qarşıdurması mÖvcuddur ancaq buna qədər IМ‡ran rəqibləri ilə acМ§ıq qarşıdurmadan qacМ§maqla gərginliyi məhdudlaşdırırdı. Bu günlərdəki gərginlik həm də Tehranın Hind Okeanında IМ‡srail mallarını daşıyan Yaponiyaya məxsus “Mercer Street” tankerinə hücum etməsi ilə bağlıdır.
IМ‡ranın nüvə silahını əldə etməsi IМ‡sraildən daha cМ§ox regionda ABş-ın maraqlarına cavab vermir. CМ§inki bu halda Misir və Səudiyyə Ərəbistanı kimi digər regional oyuncМ§ular ABş-ın IМ‡srail maraqlarını yetərincə qorumamasına görə Öz nüvə arsenallarını qurmağa qərar verəcəklər.
Bu da Özlüyündə onsuz da barıt cМ§əlləyi kimi olan regionda eskalasiyanı gərginləşdirəcək.
Bəs IМ‡ranın nüvə texnologiyasında irəliləməsi ilə bağlı qorxular nə dərəcədə haqlıdır, sualı isə hələ də acМ§ıqdır. Məsələ ondadır ki, IМ‡ranın nüvə partlayıcı qurğular ücМ§ün lazım olan uranın 90% səviyyədə zənginləşdirdiyinə dair IМ‡ran rəsmilərinin sözündən başqa hecМ§ bir dəlil yoxdur”.
|
|
|
|
|
|
|
|
Putin SSRİ-ni bərpa edə biləcəkmi?
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| • İran səfirindən erməni kimi açıqlama və hədə: - “Sünik – qırmızı xətdir, Ermənistanın mövqeyini dəstəkləyirik”
Bu gün, 12:14 |
|
|
|
| • "Rusiya Azərbaycanı öz arxasınca süründürmək istəyir, ancaq bu, qeyri-mümkündür" - deputat
Bu gün, 12:11 |
|
|
|
| • Allahverdi Yolçuyev işlə təmin olunmadığını dedi - Məlumatı təkzib etdi
Bu gün, 12:10 |
|
|
|
| • Rusiyada çalışan azərbaycanlı alim fotosintez tədqiqatlarında dünya lideri kimi tanındı… - FOTO
Bu gün, 12:03 |
|
|
|
| • Naxçıvanda ŞÜBHƏLİ “Elta Development” QSC SEVGİSİ... - Əlli milyona yaxın vəsait ayrıldı
Bu gün, 12:00 |
|
|
|
| • “Ədalət”i səngərdə çıxarmışam - 35 illik QƏZET
Bu gün, 11:52 |
|
|
|
| • Mənzil bazarında yeni fırıldaqçılar – ev alarkən diqqətli olun
Bu gün, 11:49 |
|
|
|
| • Rəsmi: İşğaldan azad edilmiş ərazilərdə təhlükəli radioaktiv maddələr aşkarlanıb - TƏDQİQAT DAVAM EDİR
Bu gün, 11:45 |
|
|
|
| • Cənubi Azərbaycanda SEPAH-ın bazasına hücum oldu: - Ölən və yaralanan var
Bu gün, 11:36 |
|
|
|
| • Gümrü bazasında daha bir İNTİHAR: - əsgər özünü DOĞRADI
Bu gün, 11:34 |
|
|
|
| • İflic duruma salınan Azərbaycan səhiyyəsi... - KİMDİR GÜNAHKAR?
Bu gün, 11:30 |
|
|
|
| • Qiyas cehizə görə intihar edib? - Anası danışdı+Video
Bu gün, 11:23 |
|
|
|
| • Paşinyan Rusiyanın baş nazirini aldada bildi - İNCƏLƏMƏ
Bu gün, 11:15 |
|
|
|
| • Bakı səkilərinin "işğal"ı davam edir, piyada yeriməyə yol axtarır... - "Ya cərimə yoxdur, ya da tətbiq edən"
Bu gün, 11:08 |
|
|
|
| • Peskovun Zəngəzur açıqlaması - Rusiya plan dəyişir, yoxsa geri çəkilir?
Bu gün, 11:04 |
|
|
|
| • Rusiya Ermənistandakı bazasına çox sayda hərbi texnika və sursat daşıyır... - "Hraparak”
Bu gün, 11:00 |
|
|
|
| • "Bütün aktyorlar 65 yaşından sonra işdən çıxarılmırlar"
Bu gün, 10:58 |
|
|
|
| • Təqaüd alan şəxslərin sayı MƏLUM OLDU - “Əməkdar” və “Xalq” fəxri adları
Bu gün, 10:39 |
|
|
|
| • Ermənistanın Rusiyanın yanında olmaqdan başqa alternativi yoxdur - Rusiya ermənilərinin rəhbəri
Bu gün, 10:37 |
|
|
|
| • "Vasif müəllimin gedişi Naxçıvanı diziüstə çökdürüb..." - MÜRACİƏT...
Bu gün, 10:31 |
|
|
|
| • Gəncədə icra hakimiyyətinin işçilərini DÖYDÜLƏR - TƏFƏRRÜAT
Bu gün, 10:20 |
|
|
|
| • Rusiya Gürcüstanı itirib, Ermənistanı itirir, Azərbaycanı itirmək üzrədir - BELƏ DAVAM EDƏRSƏ...
Bu gün, 10:17 |
|
|
|
| • Lənkəranda dəmiryolu körpüsündə piyadalar üçün təhlükəli vəziyyət yaranıb - FOTO
Bu gün, 10:13 |
|
|
|
| • Kilsəyə qarşı mübarizədə yeni üsul: Hücuma saatlar qalıb - GƏLİŞMƏ
Bu gün, 10:11 |
|
|
|
| • Erməni diasporu “sağ qalmaq” üçün sülhü sabotaj edir - GÖRÜNƏNİ BUDUR...
Bu gün, 09:57 |
|
|
|
| • “Rusiya ilə əlaqəm qalmayıb, Vətən daha yaxşıdır” – Milyarder Fərhad Əhmədov
Bu gün, 09:54 |
|
|
|
| • "Sizə yalvaran olmuşdu ki, "Kontakt Home"dan mal alın?" - QALMAQAL
Bu gün, 09:51 |
|
|
|
| • Plastik cərrahlarla bağlı məsələ ABŞ-a “sıçradı” - TƏFƏRRÜAT
Bu gün, 09:46 |
|
|
|
| • Paytaxtdakı “yas mafiyası” bu dəfə də müqavimət göstərə biləcəkmi? - AKTUAL
Bu gün, 09:12 |
|
|
|
| • "Fonda gedirəm, qapıda mühafizə dayanıb ki içəri olmaz, ancaq zəng et..." - NARAZILIQ VAR...
Bu gün, 09:06 |
|
|
|
| • Ermənistanın 40 faizi sülh sazişi istəmir - FAKT BUDUR
Bu gün, 09:01 |
|
|
|
| • Camış qatığında camış südü YOXDUR - GİLEY
Bu gün, 08:58 |
|
|
|
| • TOYDA 2 500 MANATLIQ QIZIL TAXILDI, BOŞANMA ZAMANI 15 500 MANAT DƏYƏR QOYULDU... - Beyləqan sakini məhəkəmlərdən şikayətçidir
Bu gün, 07:06 |
|
|
|
| • Bakıdakı “Şanxay”da söküntü qalmaqalı: sakinlər evlərinə görə kompensasiya tələb edir - NƏ BAŞ VERİR?
Bu gün, 07:04 |
|
|
|
| • ""Bakı Abadlıq" bizə təzyiq göstərir" - NARAZILIQ VAR...
Bu gün, 07:00 |
|
|
|
| • Bu məsələ Mikayılovun umrunda da deyil - FAKT BUDUR!
Bu gün, 06:53 |
|
|
|
| • Zəngəzur dəhlizi açılarsa... - Ermənistan-Türkiyə sərhəd qapılarının açılması mövzusu gündəmə gələcək
Bu gün, 06:48 |
|
|
|
| • Rayonda ev almaq üçün ipoteka krediti niyə verilmir? - HƏQİQƏTƏN DƏ...
Bu gün, 06:46 |
|
|
|
| • Məhkəmə 620 manat maaş alan ataya 1200 manat aliment kəsib - TƏFƏRRÜAT
Bu gün, 06:44 |
|
|
|
| • Paşinyan bir anda planını həyata keçirəcək - GƏLİŞMƏ
Bu gün, 06:42 |
|
|
|
| • Türkiyədən Zəngəzur dəhlizi açıqlaması: İrəvan qarşısında şərt qoyulub ki... - AKTUAL
Bu gün, 06:40 |
|
|
|
| • Bu iki ticarət şəbəkəsi nədən ƏRKÖYÜNLÜK EDİR? - Qanun-qayda hamı üçün deyilmiş...
Bu gün, 06:37 |
|
|
|
| • "Ermənistan Rusiyanı satdığı kimi, İranı da Qərbə satacaq" - GÖRÜNƏNİ BUDUR...
Bu gün, 06:34 |
|
|
|
| • Paşinyan izah etməlidir ki, Anna Akopyan dövlət büdcəsinin vəsaitlərini hansı statusda xərcləyir? - Tevanyan
Bu gün, 06:26 |
|
|
|
| • Azərbaycan reputasiya və iqtisadi itki riski ilə üz-üzədir - NƏ ETMƏLİ?
Bu gün, 00:10 |
|
|
|
| • Allahverdi Yolçuyev işlə təmin olundu - VİDEO
Bu gün, 00:06 |
|
|
|
| • Putin və Zelenskinin Türkiyədə görüşü razılaşdırılıb – Hakan Fidan
Bu gün, 00:04 |
|
|
|
| • İsgəndər Xəlilovun ofisinə hücum: Milyarder Bakıya gəldi - TƏFƏRRÜAT
Bu gün, 00:02 |
|
|
|
| • Türkiyə ordusu Xaçmazda, ABŞ desantları Zəngəzur yolunda - GƏLİŞMƏ
Bu gün, 00:01 |
|
|
|
| • AKP-nin deputatı öldürülüb - KİV
Dünən, 23:57 |
|
|
|
|
