Zarafatla deyilirdi ki, Böyük Çin səddi xüsusi olaraq çinlilərin ölkədən getməməsi üçün tikilib. Lakin o dövrlər çoxdan geridə qalıb - 2010-cu illərdən Çinin demoqrafik göstəriciləri kəskin şəkildə azalmağa başlayıb. Otuz ildən artıq (1979-2015-ci illər) davam etdirilən sərt “bir uşaq” siyasəti səbəbindən indi sadəcə olaraq uşaq dünyaya gətirən yoxdur.
Əgər əvvəllər əsas qorxu əhalinin çoxluğu idisə, bu gün millətin qocalması və işçi qüvvəsinin qıtlığıdır. Son altmış ildə ilk dəfə olaraq Çinin əhalisi faktiki olaraq azalıb. Və bu yalnız başlanğıcdır. Proqnozlara görə, 2050-ci ilə qədər Çin 100 milyondan çox əmək qabiliyyətli vətəndaşını itirə bilər.
Mentalitet dəyişib. Gənclər indi həyata başqa cür baxırlar - onlar azadlıq, sülh istəyir və ailə həyatı qurmağa tələsmirlər. Şəhərdə yaşamaq bahadır, iş çoxdur, uşaqlara vaxt və pul çatmır...
Lakin Çin Kommunist Partiyasının Mərkəzi Komitəsinin (KPMK) Siyasi Bürosu təslim olmur. Son qurultayda partiya qarşısına məqsəd qoymuşdu - 2035-ci ilə qədər "ümumi rifah" (kommunizmin Çin variantı) adlanan vəziyyətə nail olmaq və orta təbəqəni 400 milyondan 800 milyona çatdırmaq. Yəni ABŞ (təxminən 170 milyon) və Avropa İttifaqı (təxminən 290 milyon) birliyindən çox.
Baxmayaraq ki, son on il ərzində Çinin nominal ÜDM-i təxminən iki dəfə artıb (10-dan 20 trilyon dollara), sabitlik fasadının arxasında çoxlu sistemli problemlər var. Lakin hər şeyə baxmayaraq, Çin ardıcıl olaraq ildə 5% artım tempini qoruyub saxlayır. Deyirlər ki, bu rəqəm ən azı 4%-ə düşərsə, ciddi sosial dəyişikliklər başlayacaq və bütün dünya çətin günlər keçirəcək.
Əslində Çin hökuməti hər il dövlət bankları, bələdiyyə istiqrazları və xüsusi stimullaşdırma proqramları (20 trilyon dollara nisbətdə - bu eyni 5%) vasitəsilə iqtisadiyyata 1 trilyon dollara yaxın vəsait çıxarır və daxil edir.
Paradoks ondadır ki, bu saxta daxili artım xaric üçün əsl silaha çevrilir - dövlət öz şirkətlərinə subsidiya verir, onlar dünya bazarlarına tullanır və tədricən bütün rəqibləri satın alır, hər şeyi monopoliyaya alır. Bu fonda Pekin informasiya vintlərini daha da sıxır. Bütün statistika təsnif edilir və artım rəqəmlərini şübhə altına alan və ya hökumətin hərəkətlərini tənqid edən iqtisadçılar sadəcə olaraq ictimai məkandan yoxa çıxırlar.
Çin hər şeyi sakitcə - müharibəsiz etməyə üstünlük verir. Belə ki, hamı bir gün oyansın və dünyanın yeni “müdirinin” o olduğunu anlasın.
Etiraf etmək lazımdır ki, bu günə qədər sözügedən siyasətdə kifayət qədər uğur qazanıb. Pekin artıq dünya gəmiqayırma sənayesinin 55%-dən çoxuna nəzarət edir (2024-cü ildə onun müəssisələri yeni sifarişlərin 74%-ni qəbul edib) və sürətli qatarların 65%-ni istehsal edir.
Avtomobil bazarını da, digərləri də eyni aqibətdədir. 2024-cü ildə Çin 30 milyondan çox avtomobil istehsal edib (dünyanın ümumi istehsalının 33%-i), onlardan əsas payı elektrik avtomobilləri (qlobal bazarın 60%-dən çoxu) təşkil edib. Buna görə də ABŞ və Avropa gərgindir, Çini dünyada həddindən artıq istehsal böhranı yaratmaqda ittiham edir.
Lakin Çin hakimiyyəti belə bu prosesi dayandıra bilmir. Onlar dilemma ilə üzləşirlər: ya vətəndaş müharibəsi - axı Çin bütün bazarlardan qovulsa, o zaman sosialist əməyinin bütün bu 1,5 milyard yaşlı işçilərinin doyurmağa heç nəyi qalmayacaq - ya Çin liderə çevrilir, qlobal bazarları fəth edir və dünyaya partiya siyasətini diktə edir. Buna görə də, gördüyümüz kimi, həqiqətən seçim yoxdur.
Ona görə də bu tendensiya davam edərsə və yeni geosiyasi razılaşmalar əldə olunmazsa, ABŞ və Çin arasında müharibə ən çox ehtimal olunan ssenari kimi görünür...
Nəhayət, qeyd etmək lazımdır ki, Yaponiya və Cənubi Koreya bu mövzuda ən çox sakit dayananlardır. Ona görə də onlar ikili oyun oynayırlar - rəsmi olaraq Qərb dünyasını dəstəkləyirlər, Çinlə isə qeyri-rəsmi kölgə sxemləri qururlar. Bunu xüsusilə ABŞ-ın borc bazarının son bir ildə sürətlə aşağı düşməsi, Çinin borc bazarının isə əksinə, aktiv şəkildə böyüməsi sübut edir. Yəni kapital Qərb dünyasından sakitcə Asiyaya “axır”.
ABŞ Prezidenti Donald Trampın tarif dəyişikliyi vəziyyəti daha da çətinləşdirir - müttəfiqləri ABŞ-dan uzaqlaşdırır və onları Çinin qucağına sıxışdırır. Amma görünür, respublikaçılar bunu dərk edirlər. Ona görə də Tramp əvvəlcə bütün Asiyanın enerji resurslarını aldığı “neft kranı”na (Yaxın Şərq) nəzarəti ələ keçirdi. Ancaq bu, tamamilə fərqli bir mövzudur.
Müəllif: Andrey Maslo – “Investudio”nun təsisçisi, ukraynalı investisiya məsləhətçisi.
Mənbə: UNİAN
Tərcümə AYNA.AZ-a məxsusdur.
