Əli Kərimlinin həbsi Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyasının (AXCP) gələcək fəaliyyətini sual altına alıb. Hadisədən dərhal sonra siyasi çevrələrdə partiyanın ləğvi ehtimalı gündəmə gəlib. Milli Məclisin Hüquq siyasəti və dövlət quruculuğu komitəsinin sədri Əli Hüseynlinin çıxışı isə bu debatlara əlavə dinamika qatıb. Deputat bildirib ki, postsovet məkanında bu tip partiyaların əksəriyyəti ya artıq ləğv olunub, ya da fəaliyyətini dayandırıb.
AXCP-nin ləğvi mümkündürmü? Bu, başqa partiyaların bağlanması üçün presedent ola bilərmi? Qanunvericiliyə əsasən, siyasi partiyalar hansı hallarda qapadılır?
Globalinfo.az-a danışan siyasi şərhçi Əziz Əlibəyli deyib ki, müxalifət olmaq ciddi məsuliyyət tələb edir:
“Qərəzdən uzaq durmaq və mübarizədə alternativ, lakin sivil metodlara üstünlük vermək əsas prinsiplərdəndir. Hakimiyyətlə müxalifət münasibətləri hər iki tərəfin öz səlahiyyət və imkanları çərçivəsində sivil qaydalarla aparılmalıdır. Bunu qoruya bilməyən ölkələrdə qarşıdurmalar və vətəndaş müharibəsi riski yaranır. Əksinə, siyasi rəqabətin sivil şəkildə aparılması siyasi mədəniyyətin önəmli göstəricisidir. Bu baxımdan siyasi partiyaların fəaliyyəti ilə bağlı məsələyə yenidən baxılmalıdır. Çünki AXCP, Ramiz Mehdiyev və son hadisələr fonunda görünür ki, Azərbaycanın siyasi elitasının formalaşmasında uzun illər Rusiya təsiri müşahidə olunub. Bu, həm hakimiyyət, həm də müxalifət daxilində müəyyən dairələrin mövqelərini gücləndirib və onlara siyasi inhisarlar yaratmaq imkanı verib”.
Əziz Əlibəyli
Ekspert qeyd edib ki, hər bir dövlət və cəmiyyət müəyyən dövrlərdə yenilənmə prosesindən keçməlidir:
“Azərbaycan 44 günlük müharibədəki qələbədən sonra daxilində bir sıra hesablaşma və yenilənmə mərhələsini yaşamalı idi. Bu proses müəyyən mənada siyasi sistemin təmizlənməsi və yenilənməsi kimi qiymətləndirilə bilər”.
Vəkil Asim Abbasov bildirib ki, siyasi partiyanın təsis edilməsi, dövlət qeydiyyatına alınması, fəaliyyətinin yoxlanılması, dayandırılması, bərpası və ləğv olunması ilə bağlı qaydalar “Siyasi partiyalar haqqında” Qanunla tənzimlənir:
“Qanunun 3.10-cu maddəsinə əsasən, siyasi partiyanın ləğvi ilə bağlı mübahisələrə apellyasiya məhkəməsi baxır. Bu proses həmin qanunun 9-cu maddəsinə uyğun qaydada həyata keçirilir. 9.1-ci maddəyə görə, siyasi partiya qanun və Mülki Məcəllədə nəzərdə tutulan hallarda qurultayın qərarı yaxud məhkəmə qaydasında ləğv edilə bilər. 9.3-cü maddə isə Ədliyyə Nazirliyinin müəyyən hallarda siyasi partiyanın ləğvi barədə apellyasiya məhkəməsində iddia qaldırmasını nəzərdə tutur. Siyasi partiyalar Konstitusiya quruluşunun zorla dəyişdirilməsi, ərazi bütövlüyünün pozulması, hakimiyyətin zorla ələ keçirilməsi və ya saxlanılması, kütləvi iğtişaşlara və terrora açıq çağırışlar kimi məqsədlərlə fəaliyyət göstərə bilməz. Bu halda partiyanın fəaliyyəti dayandırılır”.
Asim Abbasov
Vəkil əlavə edib ki, partiyanın dövlət qeydiyyatı zamanı üzv sayının 4500-dən az olması müəyyən edilərsə, Ədliyyə Nazirliyi qeydiyyatın ləğvi barədə iddia qaldırır:
“Qanunun 6.1-ci maddəsinə əsasən, siyasi partiyanın qeydiyyata alınması üçün azı 5000 üzvü olmalıdır və 30 gün müddətində tələb olunan sənədləri Ədliyyə Nazirliyinə təqdim etmədikdə, məlumatlarda göstərilən pozuntuları aradan qaldırmadıqda 9.3-cü maddəyə uyğun tədbir görülür. Qanunun 4.13-cü maddəsinə əsasən, fəaliyyətin dayandırıldığı dövrdə siyasi partiyanın hər hansı formada fəaliyyət göstərməsi, tədbirlər keçirməsi, maliyyə əməliyyatları aparması və ya üzvlərin partiya adından çıxış etməsi qadağandır. Bu tələbin pozulması partiyanın ləğvinə əsas yaradır.
İnzibati Xətalar Məcəlləsinin 184.4-cü maddəsinə əsasən, siyasi partiyanın fəaliyyətinin dayandırıldığı və ya ləğv olunduğu dövrdə hər hansı formada fəaliyyət göstərilməsi fiziki şəxslər üçün 700–1000 manat, vəzifəli şəxslər üçün 1500–2000 manat, hüquqi şəxslər üçün isə 6000–8000 manat cərimə ilə nəticələnir”.
