Azərbaycan Ordusunun 44 günlük Vətən müharibəsi sentyabrın 10-da imzalanan üçtərəfli Qarabağ razılaşması və Azərbaycanın böyük ölçüdə qələbəsi ilə başa çatdı. Təbii ki, müharibənin və qələbənin təsirləri bir çox sahələrdən yan keçmədi və gələcəkdə də yan keçməyəcəyi məlumdur.
Belə sahələrdən biri mədəniyyət və incəsənət sahəsidir. Belə ki, torpaqlarımızın işğal altında olması, Vətən, qələbə, müharibə mövzularını da yaradıcılıq sahəsində əsarətə almış və məğlub xalq olaraq bu sahəyə müaricət edilmirdi. Lakin artıq qələbə qazanmış xalq olaraq mədəniyyət və incəsənət sahəsi də Vətən, qələbə, müharibə mövzularında azadlığa qovuşub və incəsənətin müxtəlif sahələrində bu mövzulara xüsusi yer verilməsi vacibdir.
Daha dəqiq desək, bu sahədə filmlərin çəkilməsi, tamaşaların səhnələşdirilməsi, bədii və sənədli əsərlərin hazırlanması, mahnıların və musiqilərin bəstələnməsi gözlənilir ki, buna artıq böyük ehtiyac var. Çünki bu istiqamətdə yaradıcılığa artıq heç bir mənəvi məhdudiyyət yoxdur.
Bəstəkar, musiqişünas Məryəm Əlibəyli Vətən müharibəsində əldə edilən qələbənin yaradıcılığa təsirləri ilə bağlı AYNA-nın suallarını cavablandırıb.
- 44 günlük Vətən müharibəsi Azərbaycanın qələbəsi ilə sona çatdı. Bildiyiniz kimi, bu mövzularda müəyyən mənəvi ağrılarımız vardı, bu da özünü yaradıcılıq sahələrində də əks etdirirdi. Amma artıq qələbə qazanmışıq və bu mənada mədəniyyət və incəsənətimiz də azaddır. Belə olan halda, qazadığımız qələbə bundan sonra yaradıcılıq, xüsusən də bəstəkarlıq sahəsində necə əks olunacaq?
- Mən yaradıcılığa erkən yaşlarımda başlasam da, gənclik illərim 1990-cı illərə, yəni Birinci Qarabağ müharibəsi dövrünə düşdüyü üçün özünü bu sənətdə təsdiq etmiş bəstəkarlarla yanaşı, mənim də bir sıra hərbi-vətənpərvərlik mövzularında mahnılarım var idi. Məsələn, 1990-cı il 20 yanvar hadisəsinə həsr olunan “Bakı Yanvar 1990”, Vidadi Babanlının Xocalı faciəsinə həsr etdiyi “Hoydu, dəlilərim, hoydu” şeirinə yazdığım mahnıları göstərmək olar. Hansı ki, bu mahnılar müharibədə bizim döyüşçülərimizə çox böyük enerji verən, onları qürurlandıran, döyüşə səsləyəcək tonda olan mahnılar idi. O zamanlar, ümumiyyətlə bu səpkidə olan mahnılar çox az yazılırdı, hətta 3-4 mahnının adı məhşur idi. Əlbəttə ki, mən Vətəni qoruya bilmədiyimiz üçün onun bizdən küsdüyünü də başa düşürdüm və məhz buna görə də “Gülümsə üzümə, Azərbaycanım!” adlı mahnı yazmışdım. Bu mahnı Xalq artisti Flora Kərimova və Xəyalə Manaflının ifalarında səslənmişdi. Bundan əlavə, mən uşaqlardan ibarət “Canbala” qrupu ilə işləyə-işləyə onlar üçün vətənpərvərlik mövzusunda bir sıra mahnılar yazmışdım. Lakin bu mahnılar daha çox müharibə ilə bağlı yox, Vətənin tərənnümünə yönələn mahnılar idi. Beş il bundan əvvəl isə türkiyəli yazar Osman Başın sözlərinə “Xarıbülbül” adlı mahnı bsətələdim və Xalq artisti Azərinin ifasında bu mahnı səsləndi. Bu mahnı kövrək hisslərimizi, ayrılığımızı əks etdirən bir mahnı idi və biz mahnıda “Mütləq geri qayıdıb xarıbülbülü yenidən qoxlayacam, yenidən becərəcəm” deyirdik. Məhz beş ildən sonra belə bir şərait yarandı və arzularımızı gerçələşdirməyə nail olduq.
- Yazıb-yaratmaq baxımından bu gün üçün nələr düşünürsüz?
- Mən bir yaradıcı insan və ilk növbədə bir vətəndaş olaraq qələbəmizdən o qədər fəxr hissi duyur, o qədər zövq alırdım ki, artıq yaradıclığı da unutmuşdum. Sadəcə bu istiqamətdə sosial şəbəkələrdə təbliğat aparır, ruhdan düşən insanlara təsəlli verir və ümidli olmağa səsləyirdim. Amma çox maraqlı bir məqamı da xüsusi ilə qeyd etmək istəyirəm. 2020-ci ilin mart ayı idi, pandemiya hələ geniş yayılmamışdı. O vaxtı gənc yazar Mərhəmət Mehdiyevlə birlikdə vətənpərvərlik mövzularını müzakirə edirdik. Ona sırf əsgərlər üçün mahnı yazmaq istədiyimi dedim. Bildirdim ki, mahnılarımın sözlərini həmişə özüm yazdığım üçün, bu dəfə yeni ruhun, yeni nəfəsin olmasını istəyirəm və mövzunu da ona izah elədim. O da yazdı və “Vətənin əsgəri, mənim əsgərim” adlı mahnı ərsəyə gəldi. İstəyirdim ki, bu mahnı bütün hərbi hissələrdə həm təlimlər zamanı, həm bayram günlərində, həm paradlarda ifa olunsun. Çünki mahnının sözləri də əsgərlərin xidmət həyatından bəhs edirdi. Mən buna görə həm fəxri adı olmayan, həm də fəxri adı olan müğənnilərin bir neçəsinə müraicət elədim. Lakin o zaman hamısı mənə bu mövzunun lazımsız olduğunu, onlara toy, el şənlikləri üçün mahnıların vacib olduğunu və bu mövzunun onlara sərf eləmədiyini dedilər.
Bir müddətdən sonra, daha doğrusu Tovuz hadisləri zamanı yenə mənə dedilər ki, artıq maddi durumları bərbad gündədir, toylara qadağa qoyulub və s. Halbuki, pandemiya yeni yayılmağa başlamışdı. Buna baxmayaraq, mən yenə də susdum. Amma sentyabr ayında müharibə başlayanda, gündəm xətrinə hər biri müxtəlif bəstəkarlardan bu mövzularda mahnılar götürməyə başladılar. Mən yenə də cəhd elədim ki, bəlkə həmin mahnını ifa edən ola, amma olmadı. Nəhayət susdum və öz-özümə dedim ki, bu mahnı bir gün öz yerini tapacaq. Necə ki, digər mahnılarım öz yerini tapmışdı. Əfsuslar olsun ki, mən istəyən zaman olmadı. Hər halda, yəqin ki, mənə köməklik edilər ki, mən bu mahnını üzə çıxarım və səsi enerjili, musiqi duyumu olan bir neçə müğənni bunu oxusun.
- Müharibənin getdiyi günlərdə hansısa yaradılıcıq nümunəsi ərsəyə gətirmişdiniz?
- Müharibə gedən zamanlar mən fərəh hissindən qeyri-ixtiyarı olaraq döyüşlərdə xüsusi rolu olan PUA-lar üçün “Qanadlarından öpüm” adlı şeir yazmışdım. Müharibə bitənə yaxın isə şəhidlərin şəkillərini yığmağa başladım, “Təəssüf” adlı mahnı yazdım və 45 şəhidimizin şəklini həmin mahnının içinə yerləşdirdim. Bu, mənim şəhidlər haqqında “Təəssüf” kompozisiyamın ilkin versiyası oldu. İndi isə şəhidlərin şəkillərinə yığılmış ikinci kompozisiyanı hazırlayıram. Yəni, bacardığım qədəri ilə ev şəraitində öhdəmə düşəni edirəm və edəcəm də. Amma mən çox istəyirəm ki, ən birinci “Vətənin əsgəri, mənim əsgərim” mahnım işıq üzü görsün.
- Müharibə və qələbə mövzusunun bəstəkarlıqla yanaşı, yaradıclığın başqa hansı sahələrinə əks olunmasını vacib hesab edirsiz?
- Təbii ki, bu mövzuda çoxlu bədii filmlər çəkiləcək, gözəl ssenarilər və bədii əsərlər yazılacaq, müxtəlif yaradıcılıq işləri görüləcək. Amma mən çox istərdim ki, Şuşanı işğaldan azad edən qəhrəmanlarla bağlı “Şuşa fatehləri” adlı bədii film hazırlansın. Mən özüm də çalışacam ki, müvafiq yerlərə bununla bağlı təklifərimi bildirim. Hətta, bu filmin musiqisini də böyük həvəslə bəstələmək istərdim. Məndə olan məlumata görə, hal-hazırda “Fəryad 2” filmi üzərində hazırlıq gedir. Müharibə dövründə də bu mövzuda bir çox mahnılar yazıldı. Düzdür, o mahnıların bir çoxu məni qane etsə də, bir çoxu qətiyyən qane etmədi. Sanki yaradıcı insanlarımız, ümumiyyətlə döyüş mahnıları, müharibə musiqilərinin necə yazılmalı olduğunu bilmirlər.
- Sizi qane etməyən mahnılar hansılar idi?
- Sözün düzü, həmin mahnılara daha çox radioda qulaq asırdım. Təbii ki, radiolar da mahnıların adını, müəllifini qeyd etmirlər deyə, məlumatım olmurdu. Özümün “Xarıbülbül”, şəhidlərə həsr olunan “Təəssüf” kompozisiyamın musiqilərini bir neçə radioaya təqim etmişəm. Amma bilmirəm, hansı radiolar istifadə edəcək, hansılar etməyəcək. Həqiqət bundan ibarətdir ki, içində vətənpərvərlik və istedad olan insanlar üçün bu mövzu böyük bazadır və onlar bu mövzuda gözəl yaradıclıq nümunələri ərsəyə gətirə bilərlər.
- Sizin də qeyd etdiyiniz kimi, vaxtı ilə bu mövzulara elə də çox müraciət edilmirdi. Lakin artıq məğlubiyyəti qələbəyə çevirmiş xalq olduğumuz üçün, gələcəkdə bu mövzunun yaradıcılıqda, xüsusən də musiqi sahəsində əks olunmasını necə dəyərləndirirsiniz?
- 30 ildən artıqdır ki, uşaqlarla işləyirəm və sırf uşaqlar üçün çox sayda mahnılar bəstələmişəm. Bu mahnıların içində müxtəlif mövzular olub, hansı ki, o mövzulara Azərbaycanda müraciət edilməyib. Düzdür, uşaqlar üçün yaradıcı insanlar öz yaradıcılıqlarında yer ayırmır, ayıranlar da üzdə yoxdurlar. Vətən mövzusu da bunun kimidir. Mən həmişə özümdə borc hiss etmişəm və heç bir xeyir gözləmədən vaxtaşırı bu mövzuya müraciət etmişəm. Təbii ki, hər yaradıcı insanın əsərləri də tarxidə qalmır. Çünki o işin xəmiri eşqlə yoğrulmur. Hətta, döyüşlərdə iştirak edən əsgərlərimizin arasından nə qədər istedadlı insanlar üzə çıxdı. Məsələn, şəhid Xudayar Yusifzadəni bir video ilə bütün Azərbaycan tanıdı. Çünki Xudayar həmin mahnını eşqlə, ürəkdən oxumuşdu. Amma insan var ki, illərlə musiqi ilə məşğul olur, lakin tanınmır. Yəni, hər şey eşqə-sevgiyə bağlıdır. Vətənimizlə bağlı da yetərincə mövzu var işləməyə. Lakin çox istərdim ki, bizim yaradıcı insanlar gördükləri işi sevgiylə görsünlər, özlərini kiməsə göstərmək, pul qazanmaq üçün yox. Ən azından, bu mövzuya mənfəət üçün müraciət etməsinlər. Çünki bizim qəhrəmanlarımız elə bir iş gördülər ki, bu borcu hər kəs sahəsindən asılı olmayaraq öz çiyinlərində daşımalıdır. Arzu edirəm ki, yardıcı insanlarımız da qələbəmizdən yaxşı mənada istifadə etsinlər, ancaq özlərini düşünməsinlər. Onsuz da çətin dövrdən keçirik deyə, hamımız bir olub yaxşı işlər görməliyik.
