“BİRDƏN MİTİNQLƏRƏ QATILARSINIZ!”
"Mən burada Rüstəm İbrahimbəyovun vəkili kimi çıxış etmirəm.
Mən həqiqətin vəkili kimi çıxış etmək istəyirəm.
Görürəm ki, bu aksiya iyrəncdir.
Heç kim açıq söz demir.
Hamıya aydındır ki, yeni qurum insanların təşəbbüsü ilə yaranmayıb..."
Ötən həftə Azərbaycan Kinematoqrafçılar İttifaqına alternativ qurum yaradıldı. Ölkədə hətta adı belə köhnə qurumla eyni olan bu yeni təşkilata münasibət birmənalı deyil. Kinematoqrafçılar İttifaqının keçmiş katibi kulturoloq Rəhman Bədəlov verilişimizə üz tutub yeni yaradılmış qurum barədə fikirlərini bildirmək istədi.
- Rəhman müəllim, ölkədə alternativ kino ittifaqı yarandı. Yəqin ki, buna münasibət bildirəcəksiniz. Amma icazə verin soruşum, siz uzun illər bu təşkilatın katibi deyildinizmi?
- Elədir. O təşkilatın katiblərindən biri idim. Son qurultayda rəsmi istefaya çıxdım. Səbəbini də deyə bilərəm. Mən əslində kino tənqidi və kinoşünaslığa müəyyən bir təkan verməliydim. Gördüm ki, öhdəsindən gələ bilmirəm. Məsələ mənim zəif işləməyimlə bağlı deyildi. Bəlkə də, daha fəal ola bilərdim. Bunu inkar etmirəm. Amma bu da heç nəyi dəyişə bilməzdi. Kino ilə bağlı jurnalistlər yazır, İncəsənət Universiteti mütəxəssis hazırlayır. Orada kafedralar var, dərs keçirlər. Akademiyada şöbə var. Yəni bunlar rəsmi, bu peşəylə məşğul olan adamlardır. Onlar bir iş görməsələr, heç nəyi dəyişmək mümkün deyil. Əgər kimsə desə ki, ittifaq zəif işləyir, ona görə bu sahə zəifdir, olduqca gülünc arqument olar. Mən gördüm acizəm və rəsmi olaraq ittifaqdan çıxdım. Bu, bir. İkincisi də, dinləyicilərə demək istəyirəm ki, mən özüm danışmaq üçün bura gəldim.
İstədim ki, bu aksiya ilə bağlı öz sözümü deyim. Mən burada Rüstəm İbrahimbəyovun vəkili kimi çıxış etmirəm. Mən həqiqətin vəkili kimi çıxış etmək istəyirəm. Görürəm ki, bu aksiya iyrəncdir. Heç kim açıq söz demir. Hamıya aydındır ki, yeni qurum insanların təşəbbüsü ilə yaranmayıb. Çox istərdim ki, bizdə müxtəlif təşkilatlar yaransın. Vətəndaş təşəbbüsləri olsun. Amma təəssüf ki «yeni ittifaq» vətəndaşların, sənət adamlarının təşəbbüsü ilə yaranmayıb. Biz yaxşı başa düşürük ki, bu aksiyanın arxasında dayanan müəyyən adamlar var.
- Rəhman müəllim, katiblikdən getməyinizin səbəbini açıqladınız. Bayaq adını çəkdiyiniz təşkilatlar—birbaşa bu peşəylə məşğul olanlar niyə kinoya kömək etmək istəmirlər?
- Məsələ onda deyil ki, kömək etmək istəmirlər. Ondadır ki, işlər belə qurulub.
Mədəniyyət Universiteti hər il kinoşünaslar hazırlayır. Amma bizdə demək olar ki, kinoşünas yoxdur...Deməli, işlər normal qurulmayıb. Bəs onlar niyə boşuna işləyirlər? Akademiyada da kino ilə bağlı ciddi işlər aparmaq qeyri-mümkündür. Səbəbi odur ki, real kino çoxdan problemlərdən uzaqdır. Dövlətdən, büdcədən maliyyələşən belə təşkilatlarda ciddi islahata ehtiyac olduğu bir zamanda belə bir gülünc aksiyanın keçirilməsi təəccüb doğurur. Guya konfrans çağırılır. Tədbirin adına baxın—«Kino və konseptual məsələlər». Bu nə deməkdir? Çox savadsız bir addır. O tədbirdə bu barədə - kinonun konseptual məsələləri barədə kim danışıb? Bilmirəm, məlumatım yoxdur.
Mətni çap eləməyiblər. Demək, əsas səbəb aydındır: Rüstəm İbrahimbəyova zərbə vurulsun! Biz onsuz da o qədər parçalanmışıq ki, təzədən kino dünyasına nifaq salmağın, bir qrupu o birinə qarşı qoymağın xeyri olmayacaq. Onu da deyim ki R. İbrahimbəyovla heç vaxt dost olmamışam. Hətta münasibətlərimizdə müəyyən gərginlik də var. Amma belə hallarda söhbət şəxsi münasibətlərdən getməməlidir. Mənə əvvəllər də deyən vardı ki, Rüstəm istefaya getməlidir! Soruşurdum, yaxşı, onda arqumentinizi mənə deyin. Mənə deyirlər ki, elə adam gəlməlidir ki, o dövlətin adamı olsun, onu dövlət dəstəkləsin. Elə olsa, bizə də kömək olacaq. Deməli, kimsə ağalıq edir və o ağa deyir ki, sən mənə qulluq elə, mən də sənə pul verim...Hamı bu məntiqlə hərəkət edir. Və bunu deyənlər hər şeyə tam təbii baxırlar. Belə çıxır, bütün cəmiyyət ağaya və nökərə dönməlidir. Hər şey o prinsiplə qurulmalıdır. Heç kəs etiraz etmir ki, bu mümkün deyil. Ağa-nökər münasibətləri ilə cəmiyyət qurulmaz! Məsələn, Şəfiqə Məmmədova ilə mənim normal münasibətlərim var...
- ...Məncə, hətta qohumluğunuz çatır...
- Hə, həm də qohumuq. Əzizim Şəfiqə! Sən 31 il qabaq kinoda çəkilmisən. Heç demirəm, ona görə çəkilmisən ki, Rüstəm vardı...Sən 31 il kino ilə bağlı olmamısan. Bəs necə rəhbərlik edəcəksən? Artıq eşidirəm ki, Nikita Mixalkov ona təbrik göndərib.
Yəni Nikita Mixalkovu da Azərbaycan kinosunun taleyi maraqlandırır, həqiqət maraqlandırır. Belə iyrənc işlər görüləndə, özümə borc bilirəm ki, sözümü deyim. Hətta tək olsam da, Don-Kixota bənzəsəm də, sözümü deməliyəm.
- Rəhman müəllim, sizin dediyinizdən belə çıxır ki, onlar bu qurumun yaranmasına ona görə razı olublar ki, başçısı Rüstəm bəy olmasın və dövlət bu quruma maliyyə ayırsın?
- Təbii. Bizdə Sovet vaxtından qəribə prinsip qalıb. Yaradıcı təşkilatları dövlət yaradır. Bu gizli deyil. Amma bizdə iki təşkilat—Yazıçılar və Bəstəkarlar İttifaqları büdcədən maliyyələşir. O birilər pul almır. Deyirlər ki, Kino İttifaqı pis işləyir. Müqayisə edin görək kimdən pis işləyir? Fikrimcə, o birilərlə müqayisədə heç də pis işləmir. Əksinə, 90-cı illərdən başlayaraq bu təşkilatın nəzdində kinonun islahatı ilə bağlı xeyli təkliflər olub. Festivallar keçirilib, Kino məktəbi yaranıb.
Demirəm ki o işlər parlaq olub, ciddi tənqidə ehtiyac var.
Bir adama zərbə vurmaq üçün o qədər adamı yığıb onlardan iyrənc hərəkət tələb edirsiniz. Onlar da müəyyən məqsədlərlə bu tələblə razılaşır. Biri deyir, bəlkə film verdilər çəkdim, o biri deyir bəlkə vəzifə verdilər, başqası fikirləşir ki, bəlkə əmlaklarını da əlindən aldılar, mən ondan istifadə elədim...Həm də bu adamların çoxu cavan deyillər! Ömürlərinin son mərhələsini yaşayırlar mənim kimi...Fikirləşirəm ki, doğrudanmı bir manat qazanmaq naminə vicdan əzabını unutmaq olar? Bax, bu məni sarsıdır...
- Yeri gəlmişkən, o tədbirdə olanların biri—rejissor Vaqif Mustafayev açıq deyib ki, Kino İttifaqı yaxşı işləmir...
- Vaqif Mustafayev yeganə adamdır ki, tədbirdə riyakarcasına danışmayıb. O birbaşa Rüstəmə qarşı çıxış edib, adını çəkib və mətləbini gizlətməyib. Məsələ bundadır ki, Vaqif Mustafayev heç bir təşkilatda işləyə bilməz. Tanınmış sənətkardır, bir neçə yaxşı filmi var. Amma intriqa sevəndir. İntriqa olan yerdə o özünü sərbəst hiss edir. Aydındır ki, belə bir ab-hava onun üçün normaldır. Əgər siz kinonu fitnə-fəsad üstündə qurmaq istəyirsinizsə, bu başqa məsələ. Mən inanıram ki, o təşkilatda bir ildən sonra xeyli fitnə-fəsad qaynayacaq. İttifaqda da o həmişə dağıdıcı rol oynayıb. İndi o adam guya həqiqəti, ədaləti müdafiə edir. Əslində isə bu, iyrənc hərəkətlərdir. Təəssüf ki, mən başqa söz tapmıram.
- Bizim müxbirimiz Şahnaz Bəylərqızı Rüstəm İbrahimbəyovdan müsahibə alıb. Soruşub ki, birdən yeni quruma hökumət maliyyə ayırsa, bu həmin qurumun hökumətin sifarişi ilə yaradılması deməkdirmi?
- Təbii...
- Elə Rüstəm bəy də belə cavab verib.
- İndi özünüz fikirləşin, o tədbirdə Nazirlər Kabinetinin müavini, nazirlər iştirak ediblər. Onlar adətən, elə tədbirlərə gəlmirlər. Demək, bu aksiya düşünülüb, bu aksiya heç də kino işçilərinin təşəbbüsü deyil. Açıq-aydın bizim hər birimizə deyirlər ki, siz vətəndaş mövqeyinizi göstərməyin. Birdən fərqli fikirlər deyərsiniz! Birdən mitinqlərə qatılarsınız! Düzdür, orada olanların heç biri müxalif mövqedə olan deyillər. Amma hər bir halda cavanlar üçün bu bir dərsdir ki, əgər başqa fikrə düşsəz, hər şeydən məhrum olacaqsınız...Etiraf edək ki, Rüstəm İbrahimbəyov bizim mədəniyyətimizdə nəhəng simadır. O yaşda, o nəsildən, o səviyyəli adamlarımız azdır. Hətta buna da baxmadılar. Nə Oskara, nə Legion Ordeninə, nə Moskvadakı nüfuzuna. Bildirdilər ki, kim bizə qarşı söz deyəcəksə, sonu belə olacaq...O adamlarınsa köləlik xoşlarına gəlir. Yenə vurğulayıram ki, ağa-nökər münasibətləri təkcə kino üçün yox, bütün cəmiyyət üçün dağıdıcıdır.
- Rəhman Bədəlov niyə «Bizim cəmiyyətdə nonkomformistlərə ehtiyac var?–dedi?
- Niyə «Ayaz Salayev bu dəstəyə girsə də, sabah heç bir iş görə bilməyəcək, normal kino çəkə bilməycək»—fikrinə gəldi?
- Jan Jak Russonun «İnsanlar əvvəlcə məcburən kölə olublar, sonra isə öz xoşlarıyla» - məşhur deyimini xatırladı?
- Və nəhayət, yeni qurumun qurucularına hansı mesajı göndərdi?
Ən yaxşısı, verilişə bu səhifədən qulaq asmaqdır. Həftənin ən son mədəniyyət xəbərlərindən də soraq ala bilərsiniz. / Azadlıq Radiosu /
