STATİSTİKA KOMİTƏSİNİN GÖMRÜK KOMİTƏSİ İLƏ ORTAQ KORRUPSİYASI
DİA.AZ: - Dövlət Statistika Komitəsi tərəfindən xarici ticarət dövriyyəsinin həcmi barədə açıqlanan məlumatlar Mərkəzi Bankın rəqəmləri ilə üst-üstə düşmür. Dünya praktikasında xarici ticarət dövriyyəsinin həcmi ÜDM-in həcmindən artıq olmadığı halda Azərbaycanda xarici ticarət dövriyyəsinin həcmi ÜDM-in həcmindən çoxdur. Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına görə, 2008-ci ildə xarici ticarət dövriyyəsinin həcmi 54 milyard 926 milyon ABŞ dolları təşkil edib. Həmin il ÜDM-in həcmi isə 48 milyard 852 milyon ABŞ dolları olub. Komitənin rəqəmlərinə əsaslansaq, ölkənin malik olduğundan daha çox məhsul və xidmətlər ixrac etdiyi ortaya çıxır. Hansıkı bu iqtisadi və məntiqi baxımdan mümkün deyil.
DİA.AZ bildirir ki, Mərkəzi Bankla DSK-nın məlumatları ust-üstə düşmür. Mərkəzi Bankın 2008-ci il üçün «Azərbaycanın tədiyə balansı» hesabatında 2008-ci il üçün xarici ticarət dövriyyəsinin həcmi 38 milyard 161 milyon ABŞ dolları həcmində göstərilib. Bu isə o deməkdir ki, Statistika Komitəsi ilə Mərkəzi Bankın məlumatları arasında 16 milyard 765 milyon ABŞ dolları həcmində fərq var. Digər bir uyğunsuzluğun 2006-cı ilin ticarət dövriyyəsində də özünü göstərir. Statistika Komitəsinin məlumatına əsasən, 2006-cı ildə xarici ticarət dövriyyəsinin həcmi 11 milyard 638 milyon ABŞ dolları təşkil edib. Lakin Mərkəzi Bankın həmin il üçün tədiyyə balansı ilə bağlı məlumatında ümumi ticarət dövriyyəsi 18 milyard 283 milyon ABŞ dolları həcmində göstərilib. Mərkəzi Bankın sözügedən hesabatında təkcə neft-qaz sektorunun ixracdakı payı 12 milyard ABŞ dolları həcmində qeyd olunur. Bu da o deməkdir ki, 2006-cı idlə təkcə neft-qaz ixracı ümumi ticarət dövriyyəsindən çox olub.
Ölkənin xarici ticarət dövriyyəsi ilə bağlı belə böyük bir fərqin meydana gəlməsi yalnız texniki səhv olması güman edilsə də, komitənin bütün hesabatlarında bunu təkrarlaması təəccübülüdür. Statistika Komitəsinin belə böyük bir səhv etməsinin səbəblərini izah etmək mümkün deyil.
Respublikamız Türkiyəyə əsasən, neft və neft məhsulları, qaz ixrac edir. Qardaş ölkədən isə bizə tekstil malları, müxtəlif qida məhsulları, suvenerlər, avtomobillərin ehtiyat hissələri, tikinti materialları, texniki avadanlıqlar idxal olunur. Azərbaycanın xarici ticarətində, xüsusilə də, idxal əməliyyatları üzrə əsas tərəfdaş ölkə Türkiyədir. Qardaş dövlət gizli ticarət dövriyyəsində də liderlər sırasındadır. Belə ki, İqtisadi Tədqiqatlar Mərkəzinin bir müddət bundan əvvəl apardığı hesablamalara görə, idxal əməliyyatında 2003-2009-cu illər ən böyük kənarlama Türkiyə ilə qeydə alınıb. 2003-cü ildə 120,4 milyon dollarlıq, 2004-də 179 mln. dollar, 2005-də 215,1 mln. dollar, 2006-da 310,3 mln. dollar, 2007-də 783,1 mln. 2008-də 860,5 mln, 2009-da 492,4 mln. dollarlıq səviyyəsində mal dövriyyəsi qeydiyyatdan kənarda qalıb. Sadaladığımız illər ərzində Türkiyə hökumətinin açıqladığı rəqəmlərə görə, ticarət dövriyyəsi 6 milyard 416,6 milyon manat, Azərbaycan Dövlət Statistika Komitəsinin rəsmi açıqlamasına isə 3 milyard 455,8 manat təşkil edib. Bu faktlardan da göründüyü kimi, iqtisadi tərəfdaş olaraq həm gizli, həm də açıq ticarətdə əsas tərəfdaşlarımızdan biri Türkiyədir.
Əmtəə dövriyyəsinin gizlədildiyi ölkələr arasında İranın da öz payı var. Bu dövlətdən idxal olunan məhsulların həcmi rəsmi Tehranın açıqlamasında 1,872 milyard, Azərbaycanın DSK-sında isə 539 milyon dollar əks etdirilir. Belə çıxır ki, faktiki idxal olunun 1 milyard 333 milyon dollarlıq mal gömrük qeydiyyatına alınmayıb.
Almaniya üzrə 2003-2009-cu illərdə 990 milyon dollar civarında əmtəə idxalının aqibəti məlum deyil. Həmin ölkənin rəsmi açıqlamasına əsasən, bu illər ərzində Azərbaycana 3 milyard 641 milyon dollarlıq mal ixrac edilib. Azərbaycanın DSK-sı isə bu rəqəmi 2 milyard 650 milyon dollar göstərir.
Respublikamızın əsas tərəfdaşlarından olan Ukraynanın ölkəmizə 6 illik - 2003-2009-cu illərdə ixracdan gizlədilən vəsaitin həcmi 781 milyon dollar təşkil edib. Bu dövlətin rəsmi qurumları 3,159 milyard dollar mal ixrac etdiyi, Azərbaycan isə 2,37 milyard dollar idxal etdiklərini bildiriblər. Maraqlıdır, qeydiyyat düşməyən milyon dollarlar hara yoxa çıxıb?
Respublikamızla ən böyük istehlak məhsulları üzrə ticarət dövriyyəsinə malik olan Çin dövləti ilə də idxal əməliyyatında şübhə doğuran məqamla Almaniya üzrə 2003-2009-cu illərdə 990 milyon dollar civarında əmtəə idxalının aqibəti məlum deyil. Həmin ölkənin rəsmi açıqlamasına əsasən, bu illər ərzində Azərbaycana 3 milyard 641 milyon dollarlıq mal ixrac edilib. Azərbaycanın DSK-sı isə bu rəqəmi 2 milyard 650 milyon dollar göstərir.
Maraqlıdır, qeydiyyat düşməyən milyon dollarlar hara yoxa çıxıb? Azərbaycanın Rusiya, Almaniya, Türkiyə, Ukrayna və daha 12 dövlətlə illik ticarətinin nəticələrinin üst-üstə düşməməsi, həmin ölkələrin xarici ticarət dövriyyəsini bir rəqəmlə, bizim aidiyyəti qurumlarımızın isə başqa rəqəmlərlə göstərmələri nədən irəli gəlir? Bu illər ərzində milyardlarla dollar necə gizlədilib? Bu işdə Statistika Komitəsinin və DGK-nin günah payı nə qədərdir?
