ABŞ Prezidenti Donald Tramp andiçmə mərasimində olduqca mühüm mesajlar verib. Onun bu çıxışları isə dünya ölkələrində böyük maraq, narahatlıq və təəccüblə qarşılanıb. Diqqətçəkən məqam isə budur ki, o, İran, Çin və başqa Amerika “düşmənlərini” açıq hədəf göstərməyib.

Bunun səbəbi nədir?

Globalinfo.az-a danışan politoloq Rəşad Bayramov deyib ki, ABŞ Prezidenti Donald Tramp yanvarın 20-də inauqurasiya mərasimində çıxışı zamanı “Amerika üçün qızıl dövr” vəd etdi:

“O, Co Bayden administrasiyasının siyasətini kəskin şəkildə yenidən nəzərdən keçirən, ABŞ-ı bir sıra beynəlxalq təşkilatlardan çıxaran və Trampın öz baxışlarına uyğun radikal transformasiyalara start verən onlarla fərman və icra sənədi imzalamaqla bunu həyata keçirməyə başladı deyə bilərik.

Tramp artıq ikinci dəfədir ki, ABŞ-ın Paris İqlim Sazişindən çıxması haqqında fərman imzaladı. Bu addım ABŞ-ın yeni prezidentinin qlobal istiləşmə ilə bağlı skeptisizmini əks etdirir və onun neft və qaz şirkətlərini tənzimləmədən azad etmək gündəliyinə uyğun gəlir ki, onlar hasilatı maksimuma çatdıra bilsinlər. ABŞ-ın Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatından çıxması haqqında qərar da əslində gözlənilən idi. Tramp bu addımını ÜST-nın “COVID-19” pandemiyası dövründə qəbul etdiyi səhv qərarlar və eləcə də təşkilatın öz daxilində islahat apara bilməməsi ilə izah edib. Amma təbii ki, əsas məsələlərdən biri maliyyə məsələsidir. Trampa görə 350 milyon əhalisi olan ABŞ-ın ÜST-ə 500 milyon, 1,4 milyard əhalisi olan Çinin isə 39 milyon dollar ödəməsi ədalətli deyil. Trampın ilk gün ərzində Bayden administrasiyasının 78 sərəncamını ləğv etdiyinə şahidlik etdik”.

Politoloqun sözlərinə görə, artıq Trampın qərarı ilə etibarsız sayılacaq ləğv edilmiş sənədlər bir sıra sahələri əhatə edir:

“Onlar irqi bərabərliyin inkişafı, gender ayrı-seçkiliyi ilə mübarizə, icra hakimiyyəti orqanlarının məmurları üçün əlavə etika tələbləri və öhdəlikləri, Baydenin Kubanı terrorizmin dövlət himayədarları siyahısından çıxarmaq qərarını, eləcə də İordan çayının qərb sahilində fələstinlilərə qarşı zorakılıqda şübhəli bilinən yəhudi məskunlaşanlara qarşı sanksiyalar tətbiq etmək qərarını ləğv edib. Ləğv edilən qərarlar arasında Bayden administrasiyasının süni intellektlə bağlı 2023-cü il sərəncamı da var ki, bu sərəncam süni intellektin risklərini izləmək və tənzimləmək məqsədi daşıyırdı.

Trump returns to power after unprecedented comeback, emboldened to reshape American institutions - OPB

Tramp həmçinin 2021-ci il yanvarın 6-da Kapitoliyə basqında iştirak etməkdə ittiham olunanların da demək olar ki, hamısını əfv etdi. Əfv olunanlar arasında 6 yanvar iğtişaşları ilə bağlı ən uzun müddətə, 22 il həbs cəzasına məhkum edilmiş ifrat sağçı Enrike Tarrio da var. Bu insanları “6 yanvar girovları” adlandırır.

İmzalanan fərman və qərarlar içərisində ABŞ-ın xarici təşkilatlara və ölkələrə bütün yardım proqramlarını 90 gün müddətinə dayandırmasına dair qərar xüsusi maraq doğurur. Tramp bu xarici yardım proqramlarının ABŞ-ın siyasi məqsədlərinə uyğun olub-olmadığını müəyyən etmək üçün araşdırılma aparılacağını bəyan edib. Söhbət ABŞ-ın yardım fondlarının xarici hökumətlər və qeyri-hökumət təşkilatları, beynəlxalq təşkilatlar və onu təmin edən podratçılar qarşısında öhdəlikləri və ödənişlərindən gedir. Bu qərar diqqətləri bir daha Ukraynaya doğru yönəldib.
Fərman, yəqin ki, mövcud və razılaşdırılmış hərbi yardım paketlərinə təsir etməyəcək. Çünki bu hərbi və maliyyə yardımları Konqres tərəfindən təsdiq olunub. Lakin gələcək proqramlara təsir edəcək. Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin ABŞ-dan tədarükdən kritik dərəcədə asılı olduğunu nəzərə alsaq, üç aylıq fasilə Ukrayna ordusunun ABŞ istehsalı olan silah, texnika və sursat ehtiyatlarının minimum səviyyəyə düşməsinə səbəb ola bilər. Bu da öz növbəsində istər-istəməz döyüş meydanındakı vəziyyətə təsir edəcək”.

Rəşad Bayramov vurğulayıb ki, Tramp Bayden administrasiyasına qarşı genişmiqyaslı araşdırmaların aparılması ilə bağlı da müvafiq göstəriş verib:

“Tramp bəyan edir ki, Bayden administrasiyası federal hüquq-mühafizə orqanlarının və kəşfiyyat qurumlarının gücündən istifadə edərək öz siyasi rəqiblərinə qarşı sistemli kampaniya aparıb.
Tramp həmçinin ABŞ vətəndaşlığının alınmasına dair məhdudiyyətlərin tətbiq edilməsi haqqında da sərəncam imzalayıb. Sərəncam sənədin imzalandığı tarixdən 30 gün sonra – valideynlərinin ABŞ-da qeyri-qanuni olduğu hallarda doğulan uşaqlara şamil edilir. Belə uşaqlar artıq avtomatik olaraq Amerika vətəndaşlığını almayacaqlar. Yeni qayda ananın viza ilə müvəqqəti olaraq ABŞ-da olduğu və atanın ABŞ vətəndaşı olmadığı vəziyyətlərdə də tətbiq olunacaq. Sənəd həmçinin ABŞ-da müvəqqəti işi, tələbə vizaları və turist vizaları olan insanların doğulduğu uşaqlara doğum hüququ ilə vətəndaşlıq verilməsini qadağan edir.

Bunun ardınca biz həmçinin ABŞ-Meksika sərhədində “fövqəladə vəziyyət” elan edilməsi və bir sıra genişmiqyaslı immiqrasiya əmrlərinə də şahid olduq. İmzalanan aktlardan biri qaçqınların Birləşmiş Ştatlarda məskunlaşdırılmasının ən azı dörd ay dayandırılmasını tələb edir. Tramp həmçinin əmr edib ki, ordunun prioriteti “sərhədləri bağlamaq”, qeyri-qanuni kütləvi miqrasiya, narkotik ticarəti və digər cinayətləri dayandırmaq olmalıdır. Bundan əlavə, Tramp müdafiə və daxili təhlükəsizlik üzrə cavabdeh şəxslərə ABŞ-ın Meksika ilə cənub sərhədində müvəqqəti və daimi fiziki maneələr yerləşdirmək və qurmaq üçün addımlar atmağı əmr edib. Trampın yeni direktivlərindən birinə əsasən, ABŞ sığınacaq istəsələr belə, sərhədi qanunsuz keçən miqrantlara icazə verməyi dayandıracaq.

Dünyaya sülh gətirəcəyini bəyan edən Trampın Panama kanalını geri alacağına və Amerika ərazisini genişləndirəcəyinə dair vədləri də təbii ki, maraq doğurur. Çünki bu vədlər daha çox müharibə elanına bənzəyir. Odur ki, Trampın İranı, Çini və başqa Amerika “düşmənlərini” açıq hədəf göstərməməsi hələ heç nə demək deyil. Biz Trampın seçkiqabağı platforması olan “Proqram 2025” sənədində istər İrana, istərsə də Çinə qarşı necə bir siyasət həyata keçiriləcəyini görmüşük. Və şübhə yoxdur ki, Tramp hakimiyyəti dövründə hər iki ölkə ilə bağlı genişmiqyaslı sanksiya qərarlarına da şahidlik edəcəyik.

Ümumiyyətlə, isə Trampın kortəbii olaraq qəbul etdiyi xarici siyasət qərarları ABŞ-ın İkinci Dünya müharibəsindən sonra bütün Amerika prezidentinin qəbul etdiyi beynəlmiləlçilikdən uzaqlaşdığını göstərir. Bu açılış nitqindən sonra artıq şübhə yoxdur ki, biz yeni bir dünyada yaşayırıq. Beynəlxalq nizam, beynəlxalq hüquq, köhnə ittifaqlar və tərəfdaşlıqlar – artıq bunların heç biri əhəmiyyət kəsb etmir. Tramp özünü ABŞ-ın maraqlarını amansızcasına müdafiə edən bir prezident kimi görür, Görünən odur ki, Tramp tərəfdaş ölkələrin zəif tərəflərindən istifadə edərək öz iradəsini onlara sırımaq üçün də Amerikanın gücündən maksimum istifadə edəcək”.