Qeyri-neft istehsalının artması və aqrar sektorda rəsmi statistik məlumatların durmadan artması ilə bağlı bəyanatlara baxmayaraq, xarici məhsulların və xüsusilə ərzaq məhsullarının idxalı intensiv şəkildə artır. Bu il ərzaq tədarükü ölkə tarixində rekord həddə çatıb.
Uzun illərdir ki, yerli iqtisadçılar idxalın artmasının iqtisadiyyat üçün təhlükəsindən danışırlar. Çünki bu:
- Birincisi, valyutanın xaricə axmasına gətirib çıxarır. Sadə dillə desək, ixracdan, əsasən də neftdən qazanılan dollarlar xarici məhsulların alınmasına xərclənir;
- İkincisi, ölkəyə xarici malların idxalının həcminin artması yerli istehsalın zəifləməsinə gətirib çıxarır - xarici mallar bizim mallarımızı sıxışdırır, iqtisadiyyata mənfi təsir göstərir, qeyri-neft sənayesinin inkişafına mane olur.
Artan idxal mövqeləri xarici ticarət profisitinin azalmasına səbəb olur, çünki ölkənin əsas ixrac resursunun - neftin satışından əldə etdiyi mənfəət xarici malların alınması üçün respublikadan fəal şəkildə ixrac olunur. Neft hasilatının azalması və xarici ticarət dövriyyəsinin azalması şəraitində belə bir tendensiya son dərəcə arzuolunmazdır.
Dövlət Gömrük Komitəsinin hesabatlarına diqqətlə nəzər salsanız, son doqquz ayda ölkənin xarici ticarət dövriyyəsi ötən illə müqayisədə 11,8 faiz azalaraq 34 milyard 498 milyon dollar təşkil edib. Bu məbləğin 19 milyard 855 milyon dolları ixracdan daxilolmalar olub - bu il bu mənbədən valyuta daxilolmaları 25 faiz azalıb. Amma idxal öz mövqelərini artırıb.
Hesabat ayları ərzində respublikaya ümumi dəyəri 14 milyard 643 milyon dollar olan xarici mallar idxal edilib ki, bu da ötən ilin səviyyəsindən 16 faiz çoxdur. İdxal və ixrac arasındakı fərqi ifadə edən müsbət saldo 9 ayın sonunda 5 milyard 212 milyon təşkil edib, lakin bu saldo ötən ilin göstəricisindən 2,7 dəfə azdır.
Statistikaya görə, sentyabr ayında idxalın ixracdan xüsusilə güclü üstünlüyü qeydə alınıb - təkcə son bir ayda respublikaya xarici məhsulların idxalına 1 milyard 879 milyon dollar xərclənib, əsasən neftdən ibarət ixrac isə daha cüzi məbləğ - 1 mlrd. 623,15 mln. təşkil edib. Belə ki, sentyabrda ölkəyə xərclədiyimizdən az valyuta daxil olub və xarici ticarətdə 255,86 milyon dollar mənfi saldo yaranıb.
Milli Məclisin üzvü, iqtisadçı alim Vüqar Bayramovun sözlərinə görə, burada xaricdən gətirilən ərzaq məhsullarının dəyərinin artması xüsusilə diqqət çəkir: “Ərzaq idxalı artıq görünməmiş həddə çatıb və bu ilin ötən dövründə respublikaya ərzaq idxalının göstəriciləri daha da artıb. Bütün ötən il və bu il biz neft hasilatının azalması, neft və qazdan ixrac gəlirlərinin azalması fonunda idxalda kifayət qədər ciddi artım müşahidə etmişik. İdxalın artması xarici ticarətin müsbət dinamikası üçün təhlükə yaradan arzuolunmaz, lakin sabit tendensiyaya çevrilir”.
“Rəsmi statistika göstərir ki, yanvar-sentyabr aylarında ölkəyə 1 milyard 755 milyon ABŞ dolları dəyərində ərzaq məhsulları idxal olunub ki, bu da ötən illə müqayisədə 11,4 faiz - 179,7 milyon dollar çoxdur. – Əslində, bu il biz ölkənin bütün tarixində rekord həcmdə ərzaq idxalının şahidi oluruq. Keçmişə nəzər salsaq, son on ildə ərzaq idxalı 2,4 dəfə artıb və ən intensiv artım dinamikası son beş ildə müşahidə olunub”, - deyə deputat bildirib.
Ekspertlər hesab edirlər ki, yerli istehsalın inkişafı idxal xərclərinin artması üçün ən etibarlı vasitədir. Onlar əmindirlər ki, sürətləndirilmiş idxalı əvəzləmə geniş çeşiddə malları əhatə etməlidir. Respublikanın idxal olunan ərzaqdan asılılığını tədricən azaltmaqla qida seqmentində buna nail olmaq xüsusilə vacibdir.
Bunun fonunda rəsmi məlumatlar aqrar sektorda cüzi artım tendensiyasını göstərir. Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına görə, hesabat ayları ərzində sənayedə ümumi istehsalın həcmi ötən illə müqayisədə 0,8 faiz artaraq 10 milyard 418 milyon manata çatıb. Bitkiçilik məhsulları istehsalı cüzi artımla 0,3 faiz artaraq 5 milyard 537 milyon manat, heyvandarlıq məhsulları istehsalı isə 1,4 faiz artaraq 4 milyard 881 milyon manat təşkil edib. Yalnız bunu əlavə etmək qalır
Tərəvəz və meyvələrin yerli istehsalının - müvafiq olaraq 1,1% və 0,9% artmasına baxmayaraq, bu məhsulların idxalı yerli təklifi üstələyib, fiziki həcmdə 11,7%, dəyər baxımından isə 27,7% artıb. Bu, eyni dövrdə meyvə-tərəvəz ixracının çəkiyə görə 5 faiz, ixrac dəyərinin isə 2,4 faiz azalması ilə kəskin şəkildə ziddiyyət təşkil edir. Hesabat ayları ərzində idxal 26,9 min ton artıb, ixrac isə illik hesablamada 23,4 min ton azalıb.
