. 

Yaxın Şərq onilliyin ən təhlükəli münaqişəsinə qərq olduğu bir vaxtda yerli analitiklər eskalasiyanın iqtisadi reallıqlara təsirini müzakirə edirlər. Neftin qiymətinin artması ixrac gəlirləri vəd etsə də, ekspertlərin ümumi rəyi ondan ibarətdir ki, istehlak bazarı inflyasiya dalğası ilə üzləşəcək. Yanacağın bahalaşması əsas malların qiymətlərini qızışdıracaq.

Artımın digər səbəbi İran idxalı faktoru olacaq. İqtisadçıların fikrincə, qonşu ölkədən Azərbaycana çoxlu zəruri mallar, əsasən ərzaq, meyvə-tərəvəz, dərmanlar idxal olunur. Sahibkarların verdikləri məlumatlara görə, İrandan ərzaqların çatdırılması hərbi əməliyyatlar başlayandan bəri dayanıb.

İdxalçı Elgün Məmmədli yerli mediaya açıqlamasında deyib ki, bir həftədir cənub istiqamətində yollar bağlanıb: “İş adamları mal almırlar. Ən çox tələbat İran yağı, xurma, pendir, püstə, düyü və şokoladadır. Bu sahədə qiymətlər artıq qalxıb”.

İrandan məhsulların gətirilmədiyini digər sahibkar Bahal Bayramov da təsdiqləyib və İranı ən ucuz və gəlirli bazar adlandırıb. O, etiraf edib ki, bahalı məhsullar almaq sərfəli deyil.

Satıcıların sözlərinə görə, İrandan yeni məhsullar gəlməsə, qiymət artımı qaçılmazdır. Müharibə səbəbindən ən çox düyü, yağ və xurma bahalaşacaq. Kənd təsərrüfatı məhsullarının da qiyməti qalxacaq.

Ekspertlər bildirirlər ki, Yaxın Şərqdəki gərginlik İranın logistik imkanlarını və xarici ticarətini çətinləşdirə bilər. Uzunmüddətli və genişmiqyaslı hərbi əməliyyatlar olarsa, İrandan Azərbaycana idxalın azalmasına gətirib çıxaracaq.

Milli Məclisin üzvü, iqtisadçı alim Vüqar Bayramovun sözlərinə görə, eskalasiya genişlənərsə, logistika problemlərinə görə İran məhsullarının idxalının dayandırılmasına gətirib çıxaracaq: “Ölkələrimiz arasında ticarət dövriyyəsi və xüsusilə idxal müharibənin müddətindən və miqyasından asılı olacaq”.

Öz növbəsində Liberal İqtisadçılar Mərkəzinin sədri Akif Nəsirli AYNA.AZ-a şərhində müharibənin respublikamız üçün nəticələrinin çox fərqli olacağını söyləyib: “ABŞ artıq münaqişəyə müdaxilə edib, hər şey bundan sonrakı proseslərdən asılı olacaq. Münaqişə səngiməzsə, bu, yerli iqtisadiyyata, İrandan idxal olunan geniş çeşidli məhsullara təsir edəcək. Müharibə şəraitində sığorta şirkətləri qiymətləri qaldıra bilər və bu, oradan gətirilən malların son maya dəyərinə təsir göstərə bilər”.

“Hələlik İran bilavasitə İsraillə döyüşür və Yaxın Şərqdə səkkiz bazası və hər birində yüzdən çox təyyarəsi olan ABŞ-a cavab vermir. Tehran və Vaşinqton arasında müharibə davam etdikcə, Yaxın Şərqdəki Amerika bazalarına və gəmilərinə zərbələr endirilə bilər. Və bu hədəflərə cavab zərbəsi endirilərsə, bu müharibənin miqyası bütün regiona yayılacaq. İran ixracının azalmasına və qiymətlərin artmasına səbəb olur”, - deyə həmsöhbətimiz bildirib.

İqtisadçı ekspert Rəşad Həsənov hesab edir ki, ikitərəfli ticarətdə fasilələr gərginləşən münaqişənin təbii davamı olacaq: “İrandan Azərbaycana idxal olunan məhsulların 30%-dən çoxu ərzaq məhsullarıdır. Ötən il ölkələrimiz arasında ikitərəfli ticarət dövriyyəsi 647 milyon dollar olub ki, bunun da 633 milyon dollarını idxal təşkil edib. Qonşu ölkədən külli miqdarda kənd təsərrüfatı məhsulları, xüsusilə tərəvəz və meyvələr, eləcə də tikinti materialları, dərman preparatları və s. idxal edirik”.

Qida məhsullarının idxalının durmadan artması və yerli istehsalın azalması səbəbindən ərzaq riskləri artır. Kənd təsərrüfatı mütəxəssisi Vahid Məhərrəmlinin dediyinə görə, bu ilin yanvar-may aylarında ərzaq idxalı 110,7 milyon dollar və ya 11,6% artıb: “Ərzaq idxalına bir milyard dollardan çox vəsait xərclənib, faktiki olaraq bu pullar əcnəbi fermerlərin istehsalının genişləndirilməsinə, onların rifahının yaxşılaşdırılmasına yönəldilib. Hər şey onu deməyə əsas verir ki, məhsuldarlığın azalması və qiymətlərin artması bundan sonra da davam edəcək, kənd təsərrüfatına maraq azalacaq, ərzaq idxalı artmağa davam edəcək”.

Statistika da bunu göstərir. Bu ilin beş ayında süd idxalı 31,5%, kərə yağı 48,3% artıb. Ölkəyə 2,3 dəfə çox mal-qara idxal edilib, buğda idxalı isə 51,9% artıb. Meyvə-tərəvəz idxalı 14,6%, çay idxalı 48,3% artıb. Ümumilikdə, hesabat dövründə ərzaq idxalı 1 milyard 064 milyon 125 min dollar artıb ki, bu da beş il əvvəlki göstəricidən 63,7%, on il əvvəlki səviyyədən isə iki dəfə çoxdur.