Fikir azadlığı, plüralizm və söz azadlığı hər bir insanın öz əqidəsini formalaşdırmaq, onları ifadə etmək və ictimai həyatda iştirak etmək imkanını təmin edən əsas hüquq və dəyərlərdir. Bunlar bir-biri ilə əlaqəli və bir-birindən asılı olmaqla açıq və demokratik cəmiyyətin əsasını təşkil edir. Fikir azadlığı insanın məcburiyyət və senzuraya məruz qalmadan öz əqidə və fikirlərini formalaşdırmaq hüququdur. Bu, məlumatları əks etdirmək, təhlil etmək və öz nəticəsinə gəlmək imkanıdır. Söz azadlığı insanın dövlət və ya digər qüvvələrin təqibindən qorxmadan öz fikir və əqidəsini sərbəst ifadə etmək, məlumat almaq və yaymaq hüququdur. Bura şifahi və yazılı formada, mediada və digər ünsiyyət formalarında söz azadlığı daxildir. Fikir azadlığının və plüralizmin reallaşması üçün söz azadlığı ilkin şərtdir. Onlar birlikdə insanların sərbəst şəkildə fikir mübadiləsi apara bildiyi, tənqidi düşünə biləcəyi, ictimai həyatda iştirak edə bildiyi mühit yaradır ki, bu da demokratik cəmiyyətin inkişafının ilkin şərtidir.
Azərbaycanda söz azadlığı varmı?
Əvvəlcə gəlin onu aydınlaşdıraq: söz azadlığı nədir? Başqasının məhrəmini, dövlətin sirrini ortaya qoymaq söz azadlığıdırmı? Və ya başqasının sirlərini ifşa edərək yazıb, müəyyən məbləğ müqabilində həmin yazıları siləcəyini vəd etmək. Və yaxud mətbuat, jurnalistika, media, xəbər agentliyi adı altında kəşfiyyatla məşğul olmaq... Bu mövzuda çox danışmaq olar. Amma deyim var ki, "görünən kəndə bələdçi lazım olmur".
Politoloq Nicat İsmayılov Bizimyol.info xəbər portalına açıqlamasında bildirib ki, Azərbaycan tarixən müxtəlif mədəniyyətlərin, dinlərin və etnik qrupların harmoniya içində yaşadığı tolerant bir ölkə olub. Bu tolerantlıq, qonşuları ilə münasibətlərdə hörmət və sayğının əsas prinsip kimi qorunması ilə özünü göstərir. Eyni zamanda, Azərbaycan hökuməti söz azadlığına və media müstəqilliyinə xüsusi əhəmiyyət verir, lakin bu azadlıqların milli təhlükəsizliyə zərər verməyəcək şəkildə istifadə olunmasını da təmin edir. Azərbaycan öz ərazisində yaşayan bütün xalqların, dinlərin və mədəniyyətlərin hüquqlarını qoruyur. Dövlət tərəfindən dini və etnik azlıqların mədəni irsinə dəstək verilir, beynəlxalq səviyyədə tolerantlıq nümunəsi kimi təqdim olunur.
“Ölkədə çoxsaylı müstəqil media qurumları, beynəlxalq informasiya agentliklərinin ofisləri fəaliyyət göstərir. Bununla belə, Azərbaycan qanunvericiliyi mediaya verilən azadlığın sui-istifadə edilməsinə, xüsusən də kəşfiyyat fəaliyyəti və dövlətə xəyanət kimi hərəkətlərə yol verilməsinə qarşı sərt tədbirlər nəzərdə tutur. Buna misal olaraq, Sputnik Agentliyinin fəaliyyətini göstərmək olar. Rusiyanın dövlət informasiya agentliyi olan Sputnik Azərbaycanda uzun müddət fəaliyyət göstərsə də, onun əslində media fəaliyyəti adı altında kəşfiyyat işləri apardığı təsdiqlənib. 2025-ci ilin fevral ayında agentliyin lisenziyasının ləğv edilməsinə baxmayaraq, qeyri-qanuni şəkildə işini davam etdirməsi Azərbaycanın milli təhlükəsizliyinə qarşı təhdid kimi qiymətləndirilib. Təbii ki, Azərbaycan dövləti lazımi tədbirləri görür və görməkdə davam edir”-deyən politoloq vurğulayıb ki, araşdırmalardan sonra Sputnikin qanunsuz fəaliyyəti dayandırılıb.
Nicat İsmayılov maraqlı məqamlara da toxunub. Politoloq qeyd edib ki, bu Azərbaycanın mediaya verdiyi azadlığın sui-istifadəsinə qarşı sərt münasibətini nümayiş etdirir. Nicat İsmayılov vurğulayıb ki, xarici dövlətlərin müdaxilə cəhdlərinə İran nümunəsini göstərmək olar.
“Dini qruplar adından kəşfiyyat fəaliyyəti bunun bariz nümunəsidir. İran tərəfindən dini təriqətlər (xüsusilə radikal şiə qrupları) vasitəsilə Azərbaycanda kəşfiyyat və təxribat işləri aparıldığı müxtəlif dövlət mənbələri tərəfindən təsdiqlənib. Bu cəhdlər Azərbaycan Respublikasının Dövlət Təhlükəsizliyi Xidməti tərəfindən vaxtında aşkar edilərək neytrallaşdırılıb. DTX-nin uğurlu əməliyyatları bütün bu müdaxilələrə operativ nəzarətin bariz nümunəsidir. Son illərdə Azərbaycan Respublikasının Dövlət Təhlükəsizliyi Xidməti tərəfindən həyata keçirilən bir sıra əməliyyatlar nəticəsində İranla bağlı şəbəkələrin casusluq fəaliyyətinin üstü açılıb. Həmçinin ölkəmizdə icrası planlaşdırılan terror və kütləvi iğtişaş təxribatlarının qarşısı alınıb. Ölkə daxilində qeyri-qanumi silahlı dəstələr ləğv edilib”-deyə politoloq bildirib.
Nicat İsmayılov vurğulayıb ki, tolerantlıqla təhlükəsizliyin balansını qorumaq çox önəmli amildir.
“Azərbaycan öz vətəndaşlarına, yerli və beynəlxalq media qurumlarına geniş azadlıqlar tanıyır. Lakin bu azadlıqların dövlətə xəyanət və milli təhlükəsizliyə zərər vermək üçün istifadə edilməsinə qarşı sərt siyasət yeridir. Azərbaycan Respublikasının Dövlət Təhlükəsizliyi Xidmətinin fəaliyyəti sayəsində xarici kəşfiyyat təşkilatlarının və təxribatçı qrupların cəhdləri vaxtında aşkar edilir və neytrallaşdırılır. Bu, Azərbaycanın suverenliyini və vətəndaşlarının təhlükəsizliyini qorumaq üçün həyata keçirdiyi uğurlu strategiyanın nəticəsidir”-deyən politoloq qeyd edib ki, Azərbaycan hər kəsə hörmət edir, eyni zamanda heç kəsə öz suverenliyinə zərər vermək fürsəti də tanımır.
