[b] Bir çoxları nə vaxt və hansı şəraitdə öləcəyini bilmədiyi halda son gününə, bir növ, hazırlıq görür. Ya özləri, ya da qohumları üçün sağlığında qəbir yeri götürür, hətta baş daşı da düzəltdirirlər. Bəs islam dininin buna münasibəti necədir? Belə bir hazırlıq nə dərəcədə doğrudur? Deputat Ceyhun Məmmədov [color=#FF6666]Teleqraf[/color]-a bildirib ki, dinimizdə belə bir yanaşma yoxdur, konkret qəbir hazırlığı üçün hər hansı göstəriş verilmir. Deputatın sözlərinə görə, belə bir halın geniş yayılması qəbiristanlıqlarda yer problemi ilə bağlıdır: “Bəzən insanlar ölülərini dəfn etməyə yer axtarmalı olurlar. Bu yaxınlarda mən özüm qəbiristanlığa getmişdim, orada insanların əvvəlcədən özlərinə yer alıb hazırlıq gördüyünə şahidi oldum. Bu isə nəticə etibarilə başqalarının dəfn üçün yer tapmasında çətinlik yaradır. İnsanlar bu məsələdə diqqətli olmalıdırlar”. İnsan rəhmətə gedəndə cisminin tam olacağını haradan bilir?! Qafqaz Müsəlmanları İdarəsinin (QMİ) sədr müavini, fəlsəfə üzrə fəlsəfə doktoru Hacı Fuad Nurullayev deyir ki, islam dinində bu məsələ ilə bağlı zərurət yoxdur, bu addımı atmaq məsləhət görülmür, belə bir hazırlığın heç bir savabı yoxdur. “Özünə qəbir qazdıran insan evində kimin rəhmətə gedəcəyini və ya rəhmətə gedəndə cisminin tam olacağını haradan bilir?! Ola bilər, insan elə bir yerdə rəhmətə gedər ki, yanıb kül olar və ya suda qərq olar, cəsədi belə tapılmaz. Belə faktlara rast gəlinir. Məsələn, Zaqatala-Balakən bölgəsinə gəzməyə gələn hindistanlı bir turist meşələrin birində dumanda azmışdı və onun bir müddət sonra çürümüş bədənindən qalan sümükləri tapıldı. Bəlkə onu kəfənə də bükmək mümkün olmadı”, - deyə o vurğulayıb. Fuad Nurullayevin sözlərinə görə, insan yalnız öz həyətində, öz mülkündə dəfn ediləcəyi yeri vəsiyyət edə bilər: “Bəzən insanlar qohumlarını etibarsız bilib, özü-özünə baş daşı düzəltdirir. Buna da ehtiyac yoxdur. Dində belə bir buyruq verilməyib. İndiyə qədər vəfat edən hər kəsi dəfn ediblər, heç kim yerdə qalmayıb. Dində belə qayda olsaydı, peyğəmbərlər, imamlar da edərdilər. Onların heç biri bunu etməyib. İnsan dünyadan köçdükdən sonra cəsədi torpağa qarışır və o yerlərdə zamanla başqa insanlar da dəfn edilir”. İslam görə qəbir sadə olmalıdır Azərbaycan İlahiyyat İnstitutunun dosenti, fəlsəfə doktoru Elvüsal Məmmədovun fikrincə, islama görə bir şəxsin sağkən özünə qəbir qazdırması və ya başdaşı düzəltdirməsi bir neçə meyardan qiymətləndirilə bilər. Onun sözlərinə görə, birincisi bu, niyyət məsələsidir, ikincisi israfdır: “Qəbirin əvvəlcədən qazılması icazəlidir. İnsan bu işi özünü ölümünə hazırlamaq, faniliyi xatırlamaq və ya qəlbini ibadətə təşviq etmək məqsədi ilə edirsə, icazəli sayılır. İslam tarixində belə insanlar olub. Deyilənə görə, tabeinlərdən olan Səid İbn əl-Müseyyib öz qəbrini əvvəlcədən müəyyənləşdirmişdi. Başdaşı məsələsinə gəlincə, ümumiyyətlə, islamda qəbirin sadə olmasına təşviq olunub. Qəbir üzərində başdaşı və ya sinədaşının təmtəraqlı düzəldilməsi məqbul sayılmır. Əgər qəbirin kimə aid olduğunu göstərmək istəyiriksə, sadə başdaşı düzəltməkdə problem yoxdur. Məsələn, Peyğəmbərimiz səhabələrindən birinin qəbrinin üzərinə daş qoyubmuş ki, onu tanısın. Kim bunu şan-şöhrət üçün edirsə, başdaşı təmtəraqlıdırsa, bu, mənfi haldır. İslam buna icazə vermir. Bir sözlə, islamda şəxsin niyyəti özünə axirət hazırlığıdırsa, özünə sadə qəbir qazdırarsa, başdaşı da hazırlatdıra bilər”. İstəyir qızıldan başdaşı düzəldilsin, istəyir külünü dünyanın ən təmiz suyuna töksünlər, bunlar qurtuluş deyil! İlahiyyatçı Elşad Miri bir insanın özünə qəbir qazdırmasının dinə heç bir aidiyyəti olmadığını deyib. O bildirib ki, bu, insanların şəxsi düşüncələridir, onların özlərinin arzusuna görə gerçəkləşdirə biləcəkləri məsələlərdir. “Din bu tip məsələlərə qarışmır. Din insanların sağkən düzgün yaşamaları üçün onlara yol göstərir, ölüm məsələsinə müdaxilə etmir. İnsan öldüsə, onun üçün din anlayışı bitir. Artıq o, axirətə gedəndə Allaha cavab verəcək. İstəyir qızıldan başdaşı düzəldilsin, dünyanın ən gözəl yerində qəbir qazdırsın, istəyir meyitini yandırıb külünü dünyanın ən təmiz suyuna töksün. Bunların heç biri qurtuluş deyil, insan əməllərinə görə cavab verməlidir”, - ilahiyyatçı əlavə edib.[/b]