İyulun 21-də ABŞ Prezidenti Co Bayden 2024-cü il noyabrın 5-də keçiriləcək prezident seçkilərində namizədliyini geri çəkmək qərarına gəldi. O, Demokratlar Partiyasının bəzi nüfuzlu üzvləri tərəfindən də dəstəklənən hazırkı vitse-prezident Kamala Harrisi öz varisi kimi göstərdi. Bununla belə, bu qərar ABŞ-ın hazırkı Prezidentinin tərəfdarları arasında da tənqidlərə səbəb olub, çünki onun bunu partiya rəhbərliyi ilə müzakirə etmədən qəbul etdiyi üzə çıxıb və bu, çoxları üçün sürpriz olub. Kamala Harris kimdir, niyə məhz Baydeni əvəz etməlidir və hazırkı vitse-prezident Ukraynadakı münaqişə haqqında nə düşünür? Bu suallara “Lenta.ru” cavab axtarıb. Sözügedən araşdırmanı istinadla təqdime dirik:
Kamala Devi Harris 20 oktyabr 1964-cü ildə Oaklandda, Kaliforniyada qarışıq miqrant ailəsində anadan olub. Onun atası Donald Harris yamaykalıdır və Stenford Universitetində iqtisadiyyatdan dərs deyir. Hindistanlı diplomatın qızı Şyamala Qopalanın anası xərçəng tədqiqatçısı kimi məşhurlaşıb.
Harrisin qarışıq Afro-Hind irsi Harrisin özünü qavrayışına təsir edib. O, xatirələrində yazırdı: “Ana iki qara qız böyütdüyünü çox gözəl başa düşürdü. O bilirdi ki, vətəni ABŞ Maya (Harrisin bacısı) və məni qara qızlar kimi görəcək". Gələcəkdə bu, onu “qara”, “Cənubi Asiya” və ya “qara asiyalı” adlandıran bir çox media orqanlarında çaşqınlıq yaradacaqdı.
Harris uzun müddət özünü afro-amerikalı kimi göstərməsinə baxmayaraq, o, indi qarışıq mənşəli amerikalıların kiçik bir qrupunu təmsil etdiyini iddia edir. 1982-ci ildə o, tarixən qaradərililərin universiteti olan Vaşinqtondakı Howard Universitetində oxuyub. Burada o, siyasi elmlər və iqtisadiyyat üzrə bakalavr dərəcəsi üçün təhsil alıb. Harris daha sonra Kaliforniya Universitetinə daxil olub və burada hüquq dərəcəsi alıb.
1990-cı ildə Harris Kaliforniyanın Alameda qraflığında prokuror müavini oldu və 1998-ci ildə San-Fransiskoda rayon prokurorunun köməkçisi təyin edildi. O, öz işində uşaq və yeniyetmələrin cinsi istismarı ilə bağlı hallara xüsusi diqqət yetirib. Harrisin özünün dediyinə görə, o, ögey atası tərəfindən təcavüzə məruz qaldığını etiraf edən məktəb yoldaşı Wanda Kaqandan təsirlənib.
2003-cü ildə Harris San-Fransisko şəhərinin prokuroru seçildi. Bu vəzifədə o, məktəbdən yayınma ilə mübarizənin sərt üsulları ilə bağlı bir sıra qalmaqallarda, habelə bir neçə səs-küylü işi araşdırmaqdan imtina etdi. Eyni zamanda o, ikinci müddətə yenidən seçilib, 2010-cu ildə isə Kaliforniya ştatının baş prokuroru seçilib.
Baş prokuror kimi Harris 2012-ci ildə böyük İT nəhəngləri – “Apple”, “Amazon”, “Google”, “Microsoft” və digər şirkətlərlə korporasiyaların onlar haqqında hansı şəxsi məlumatları paylaşdığı barədə istehlakçılara məlumat verməyi öhdəsinə götürdüyü müqavilə ilə tanındı.
O, həm də ətraf mühitlə bağlı işinə görə şöhrət qazandı, nikahın yalnız kişi və qadın arasında olduğunu tanıyan dövlət konstitusiya dəyişikliyini məğlub etdi və böyük transmilli cinayət təşkilatlarına qarşı mübarizə apardı.
2016-cı ildə Harris Kaliforniya Senatına seçkilərdə qalib gəldi və bu seçkilərdə o, ABŞ-ın o vaxtkı Prezidenti Barak Obama və o vaxtkı vitse-prezident Co Baydendən ictimai dəstək aldı. Senator kimi o, Amerikanın yeni lideri Donald Trampın əksər təyinatlarını tənqid edib.
Xüsusilə o, Rusiyanın 2016-cı il ABŞ seçkilərinə müdaxiləsi iddiası ilə bağlı sorğu-sual etdiyi Ceff Seşnsin ABŞ-ın baş prokuroru vəzifəsinə irəli sürülməsinə qarşı çıxıb. 2017-ci ilin martında o, Rusiya səfiri Sergey Kislyak ilə görüşləri məlum olduqdan sonra birbaşa istefa verməsini tələb etdi.
2019-cu ildə Harris ABŞ prezidentliyinə namizəd olmaq üçün uğursuz kampaniyaya başladı. Seçki yarışının diqqət çəkən məqamlarından biri onun Baydenlə debatı olub. O, uşaq ikən irqi ayrı-seçkiliyə qarşı mübarizə çərçivəsində “ağ məktəbə” aparıldığını xatırladıb və gələcək prezidenti bu tədbiri tənqid etdiyinə görə qınayıb.
Bununla belə, 2020-ci ilin avqustunda Bayden Harrisi vitse-prezidentliyə namizəd kimi seçdi. Onun məsləhətçilərinin çoxu irqi iğtişaşlar və “Black Lives Matter” (BLM) etirazları fonunda qaradərililərin səslərini cəlb etməyə kömək edəcəyinə ümid edərək, buna çağırıblar.
Onun vitse-prezidentliyinin əsas sahələrindən biri miqrasiya məsələsi idi. Qanuni miqrasiya ilə bağlı Trampın məhdudiyyətlər təklifinin əksəriyyəti Bayden dövründə qaldırıldı. Mərkəzi Amerika ölkələrinin rəhbərləri ilə qaçqın axınının azalmasına qarşı mübarizə tədbirlərinin işlənib hazırlanmasına baxmayaraq, qeyri-qanuni sərhəd keçidlərinin sayı rekord həddə çatıb. Buna görə Harrisin reytinqi ABŞ vitse-prezidentləri tarixindəki ən pis reytinqlərdən biri olub.
Harris abort hüquqları uğrunda mübarizəsi ilə də seçilib. 2022-ci ildə ABŞ Ali Məhkəməsi Roe v. Wade qərarını ləğv etdi və hər bir ştatın hamiləliyi dayandırmaq hüququnu həyata keçirməsi tələb olundu. Vitse-prezident bu qərara qarşı çıxdı və onun ən qızğın tənqidçilərindən birinə çevrildi. 2024-cü il prezidentlik yarışında o, Trampı abort hüquqlarını tamamilə aradan qaldırmaq istəməkdə fəal şəkildə ittiham etdi.
Harrisin ölkə prezidentliyinə namizəd kimi irəli sürülməsi Demokratlar Partiyasının avqustun 19-da Çikaqoda keçirilməsi planlaşdırılan növbəti qurultayında baş tuta bilər. ABŞ Federal Seçki Komissiyası Baydenin seçkidən çəkildiyini elan etdikdən dərhal sonra bu qərarla bağlı məlumatlandırılıb. Sənəddə qeyd olunur ki, bundan sonra Harris vitse-prezident postuna namizədliyini dayandırır və prezidentliyə namizəddir.
Harrisin namizəd olmasına səbəb iyunun 27-də Tramp-Bayden debatı olub. Demokratlar Partiyasının bir çox tərəfdarları onun yaşı və koqnitiv vəziyyətini əsas gətirərək, hazırkı Amerika liderini birbaşa uğursuz elan etdilər. Müzakirələrdən sonra bir sıra sorğular Harrisin Trampı bir qədər qabaqladığını göstərərək, onu etibarlı bir əvəzləyici etdi. Məsələn, NPR/PBS/Marist sorğusu onun keçmiş Prezidenti bir faiz bəndi qabaqladığını göstərdi. Bununla belə, eyni sorğu Baydenin Tramp üzərində qələbə qazanmasına da inandırırdı.
Hazırda siyasətçinin yaxın həftələrdə gözlənilən seçki proqramı yoxdur. Demokrat Partiyasının dəstəyi ilə də problemlər var. “The Washington Post” (WP) qəzetinin yazdığına görə, amerikalı hüquqşünaslar Baydenin seçki qərargahı tərəfindən toplanan vəsaitin Harrisə köçürülməsinin qanuniliyinə şübhə ilə yanaşırlar. Bu pulu almaq üçün o, partiya qurultayının nəticələrinə görə rəsmi olaraq namizədliyini irəli sürməlidir.
Nüfuzlu demokratlar da Harrisin namizədliyi ilə bağlı suallar verirlər. Məsələn, Obama yeni namizədin rəqabət əsasında seçilməsinin zəruri olduğunu bildirərək ona dəstək ifadə etməyib. Onun fikrincə, partiya tezliklə “təsvir olunmamış sularda üzəcək”.
“Politico”ya görə, Harris seçkilərdə qalib gələrsə, Baydenin Ukrayna strategiyasını böyük ölçüdə davam etdirəcək. Çünki onun bu məsələlərdə çox d təcrübəsi yoxdur. Keçmiş Pentaqonun və NATO rəsmisi Cim Tovnsendin sözlərinə görə, Harris Ukrayna məsələsində hazırkı Prezidentin müşavirlərindən asılı olacaq. Xüsusilə, təklif olunan Harris administrasiyası Ukraynaya fəal hərbi dəstək verəcək və Çinin artan təsirinə görə Sakit okean regionunda ittifaqların dərinləşdirilməsi təşəbbüsləri ilə çıxış edəcək. Onun İsraili və Yaxın Şərqdəki digər ABŞ müttəfiqlərini də dəstəkləyəcəyi gözlənilir.
Onun Rusiya ilə bağlı ritorikası son aylarda Ukraynadakı münaqişədən Trampı tənqid etmək üçün istifadə edən Demokratlar Partiyasının xarici siyasətini davam etdirir. Bu ilin fevralında Harris respublikaçı namizəd Trampı Moskvaya “əyilməkdə” günahlandırıb, həmçinin Rusiya lideri Vladimir Putini tənqid edib. Xüsusilə, o, Ukrayna ilə bağlı sülh təkliflərini “Kiyev üçün təslim olmaq” adlandırıb.
“Politico” Harrisin Ukraynaya dəstəyin qızğın tərəfdarı olduğunu ümumiləşdirir. İyun ayında o, artıq ABŞ-ı İsveçrədəki Ukrayna sülh konfransında təmsil edib və burada Ukrayna Prezidenti Volodimir Zelenski ilə altıncı görüşünü keçirib. Builki Münhen Təhlükəsizlik Konfransında Harris, həmçinin Bayden administrasiyasının Ukraynanı “vaxtında olduğu müddətcə” dəstəkləmək vədini bir daha təsdiqlədi.
Harris gələcək əri, əyləncə üzrə hüquqşünas Duqlas Emhoff ilə 2013-cü ildə onları kor bir görüşə təyin edən ortaq bir dostu vasitəsilə tanış oldu. 22 avqust 2014-cü ildə Kaliforniya ştatının Santa Barbara şəhərində evləndilər. Harris Emhoffun film prodüseri Kerstin Emhoffla əvvəlki evliliyindən olan iki övladının, Koul və Ellanın ögey anasıdır. Onun öz uşaqları yoxdur.
Harrisin bacısı Maya MSNBC-də hüquqşünas və siyasi analitikdir. Bacının əri Toniy Uest “Uber”in baş məsləhətçisi və ABŞ Ədliyyə Nazirliyinin keçmiş yüksək vəzifəli məmurudur. Harris bir baptistdir və ABŞ-ın Amerika Baptist Kilsələrinin icması olan San Fransisko Üçüncü Baptist Kilsəsinin üzvüdür. Həm də uşaq ikən anası onu tez-tez hindu məbədinə aparırdı. Buna görə də vitse-prezident onun tərbiyəsinə hər iki mədəniyyətin bərabər təsirini vurğulayır.
Ayna.az
