Rusiya lideri Vladimir Putin Azərbaycanın mülki sərnişin təyyarəsinin vurulmasına görə məsuliyyət daşıyanların məsuliyyətə cəlb edilməsi tələbi ilə üz-üzə qalaraq, bunu edərsə, yəni Bakının təzyiqinə razılaşarsa, lənətlənəcək.
Putinin dilemmasının əsas mənbəyi odur ki, faciə Çeçenistan üzərində baş verib. Bu, bəlkə də Rusiyanın yeganə guşəsidir ki, onun sözü qanun deyil. Əgər insident Rusiyanın hər hansı digər regionunun səmasında baş vermiş olsaydı, ikitərəfli gərginliyi azaltmaq üçün artıq tədbirlər görülə bilərdi. Lakin Putinin Çeçenistanda zərbə vurmaq imkanı məhduddur, xüsusən də, Ukrayna müharibəsinin Rusiya iqtisadiyyatına və təhlükəsizlik aparatına verdiyi gərginliyi nəzərə alsaq.
Reyting.az xəbər verir ki, bu barədə Eurasia.net yazıb.
Təhlildə qeyd olunur ki, son 20 ildə Putin - 1991-ci ildə Sovet İttifaqının dağılmasından sonra iki münaqişənin əsas mərkəzi olan regionda – sabitliyin qorunması üçün məsuliyyəti yerli sərkərdə Ramzan Kadırova həvalə edib. Kadırov Putinə şəksiz sadiqliyini nümayiş etdirərək Çeçenistanı şəxsi mülkünə çevirib, şəxsi ordusu on minlərlədir.
Təhlildə yazılır ki, yanvarın 6-da braziliyalı ekspertlər dekabrın 25-də Qazaxıstanın Aktau şəhərində qəzaya uğrayan və göyərtəsində olan 67 nəfərdən 38-nin ölümü ilə nəticələnən Azərbaycan təyyarəsinin “qara qutular”ından məlumatların bərpa olunduğunu açıqlayıblar (Çeçenistanın paytaxtı Qroznıya uçan təyyarənin quyruq hissəsində zenit qurğunun vurmasına dair işarələr var idi). “Qara qutu”nun məlumatları qəza təhqiqatına rəhbərlik edən Qazaxıstan səlahiyyətlilərinə təhvil verilib. Onun məzmunu yanvarın sonuna kimi məlum olmalıdır:
Həmin gün Azərbaycan lideri İlham Əliyev Rusiyanı faktları ört-basdır etməyə çalışmaqda ittiham edərək, atışma ilə bağlı ədalət tələblərini təzələyib.
“Biz təqsirkarların cəzalandırılmasını, bu məsələdə tam şəffaflıq və hesabatlılıq tələb edirik. İnsani ədəb və etik davranış üstünlük təşkil etməlidir”, - deyə o, qəza qurbanlarının yaxınları ilə televiziya ilə görüşü zamanı deyib.
Prezident Əliyev Rusiya rəsmilərini kobud səhlənkarlıqda ittiham edib: “Rusiyanın hava məkanı təhlükə altında olsaydı, bu barədə dərhal təyyarənin kapitanına məlumat verilməli idi. Dərhal hava məkanı bağlanmalı, təyyarəyə geri dönmək göstərişi verilməli idi”.
“Onu da qeyd edim ki, qəzadan təxminən 10 gün əvvəl Qroznı şəhəri yaxınlığında oxşar hadisə baş vermiş, AZAL-ın təyyarəsi yarı yolda geri dönmüşdü”, - deyə o əlavə edib.
Prezident Əliyev bildirib ki, hazırkı mərhələdə Azərbaycan Rusiya ərazisindəki mövcud hava limanlarından birinə məcburi eniş etmək əvəzinə, qəzaya uğrayan təyyarənin Xəzər dənizinin üstü ilə Aktauya getməsinin səbəbini aşkar etməkdə qərarlıdır.
İstəsə belə, Putin üçün Əliyevin “haqlı qəzəbini” azaltmaq asan olmayacaq. Çünki faciə günü Çeçenistanın hava hücumundan müdafiəsinə cavabdeh olan şəxs Kadırovun qardaşı oğlu, Çeçenistan Təhlükəsizlik Şurasının katibi Həmzət Kadırov idi.
Məhkum olan Azərbaycan təyyarəsi Çeçenistan hava məkanına daxil olmazdan bir müddət əvvəl bölgə Ukraynaya məxsus pilotsuz təyyarələrin hücumuna məruz qalıb. Görünür, hava hücumundan müdafiə orqanları ilə mülki hava hərəkəti dispetçerləri arasında əlaqə pozulub, bu da yaxınlaşan reaktiv təyyarənin ərazidən yayınması üçün xəbərdarlıq edilməməsinə və müdafiə qüvvələrinin təyyarəni Ukrayna pilotsuz uçan aparatı ilə səhv salmasına səbəb olub. Təyyarəni idarə edən nəzarətçi Ramzan Kadırovun sevimli klubunun keçmiş futbolçusu olub və onun təcrübəsi ilə bağlı suallar doğurub.
Faciə günü Həmzət Kadırov “Instagram”da zəfər bəyanatı yayaraq, bütün Ukrayna pilotsuz təyyarələrinin reaktiv təyyarəni xatırlatmamaqla, Çeçenistanın hava hücumundan müdafiə qüvvələri tərəfindən məhv edildiyini elan edib. Ertəsi gün Ramzan Kadırov qardaşı oğluna medal verib.
Kadırovun qardaşı oğlunu dəstəklədiyini açıq şəkildə nümayiş etdirməsi, indiki məqamda faciəyə səbəb olan Çeçenistanın hava hücumundan müdafiə qüvvələrinin və ya digərlərinin mühakimə olunması üçün istənilən cəhdi çətinləşdirəcək.
Azərbaycanın “Turan” xəbər agentliyi dekabrın 30-da bildirib ki, atışmadan sonra Ramzan Kadırov Əliyevlə əlaqə saxlamağa cəhd edib, lakin Azərbaycan lideri zəngə cavab verməkdən imtina edib.
Bütün bunlar Putini uduşsuz vəziyyətdə qoyur. Onun təbii meyli hər şey səhv gedəndə heç vaxt məsuliyyəti qəbul etməməkdir. Amma bu halda onun həm də Kadırovu qardaşı oğlundan əl çəkməyə və ya başqalarının Azərbaycanın məsul şəxslərin ədalət qarşısında cavab verməsi tələbini yerinə yetirməyə məcbur etmək imkanı çatışmır.
Putinin də Rusiyada qaynayan iqtisadi narazılığı və Ukraynada gedən müharibəni ört-basdır etməkdə çətinlik çəkən Çeçenistanı sakit saxlamaq kimi strateji ehtiyaclarını nəzərə alsaq, Kadırovla qarşılaşmağa az həvəsi var.
Amma Əliyevi qane etməməklə, Putin əsas müttəfiqini özündən uzaqlaşdırmaq riskini daşıyır. Azərbaycan-Rusiya münasibətlərinin dondurulması Rusiyanın müharibə səyləri üçün əsas iqtisadi kanal olan Şimal-Cənub dəhlizinin pozulmasına gətirib çıxara bilər.
“Əgər Qroznı şəhəri yaxınlığında Rusiya hava məkanının bağlanması üçün lazımi tədbirlər görülsəydi və yerüstü xidmətlər Rusiya silahlı qüvvələri ilə mülki xidmətlər arasında lazımi koordinasiya ilə bütün lazımi protokollara əməl etsəydilər, bu faciənin qarşısı alına bilərdi”, - Əliyev deyib.
