Aİ-95 markalı benzinin yerli istehsalına başlanmasından artıq bir neçə ay keçib ki, bu da yerli informasiya resurslarının və hökumət rəsmilərinin fikrincə, böyük uğurun başlanğıcı olub. Qeyd edildiyi kimi, ölkəmizdə sözügedən premium brendin istehsalına başlamaqla yanaşı, nəqliyyatın nisbətən təmiz və az zəhərli avtomobil yanacağına keçməsi üçün bütün lazımi şərait yaradılır.
Axı, xatırlayırsınızsa, Aİ-95 avtomobil yanacağının istehsalına başlanması ən populyar yanacaq növləri - dizel və Aİ-92 seqmentində tariflərin artması ilə üst-üstə düşdü və qiymət hökumətin “yaşıl” təşəbbüsləri ilə izah olunurdu. Onlar deyirlər ki, bahalı benzin və dizel bu addımın kənd təsərrüfatı məhsullarının maya dəyərinə və daşınmasına təsirinin təfərrüatını nəzərə almadan, ekoloji cəhətdən təmiz nəqliyyat növlərinə keçidə töhfə verəcək.
Lakin bu hadisələr fonunda başqa bir şey cəlbedicidir - Aİ-95-in yerli istehsalına başlanılması elanı onun ucuzlaşması ilə üst-üstə düşsə də, qiymətlərin müəyyənləşdirilməsinə rəsmi cavabdeh olan struktur hələ müəyyən edilməyib. Əslində bu yanacağın qiymətini Dövlət Neft Şirkəti (SOCAR) müəyyən edir.
Bir çox analitiklər bu vəziyyəti qeyri-qanuni hesab edir, bildirirlər ki, yerli istehsal yanacağın qiymətləri dövlət tərəfindən, yəni Tarif Şurası tərəfindən tənzimlənir və onları istehsal edən şirkətin bazara tarif diktə etmək hüququ yoxdur. Görünür, bununla bağlı Milli Məclisdə “Enerji resurslarından səmərəli istifadə və enerji səmərəliliyi haqqında” qanuna təklif olunan dəyişikliklərin müzakirəsi zamanı Energetika Nazirliyinin İqtisadiyyat şöbəsinin müdiri Rauf Qurbanov çıxış edib. O,
Aİ-95 markalı benzinin qiymətinin hələ tənzimlənən qiymətlərlə satılan məhsulların siyahısına daxil edilmədiyini deyib: “Yaxın vaxtlarda Nazirlər Kabineti Aİ-95-i bu siyahıya daxil edəcək. Aİ-98 markalı benzin bizdə istehsal olunmur. Ona görə də onun qiyməti tənzimlənmir”.
Neft Araşdırmaları Mərkəzinin rəhbəri İlham Şaban mövzuya dair AYNA-ya deyib ki, ölkədə istehsal olunan sözügedən markalı benzinin qiyməti Tarif Şurası tərəfindən müəyyən edilməlidir. Amma lap əvvəldən Dövlət Neft Şirkəti nədənsə bu funksiyanı öz üzərinə götürüb, Aİ-95-in qiymətini azaltmaq qərarına gəlib. Artıq bu benzinin istehsalına başlanması münasibətilə iyunun sonunda dərc olunmuş press-relizdə o, nəinki bu faktı açıqlayıb, həm də tarifin qiymətinin aşağı salındığını bəyan edib. Sadə dillə desək, o, yerli istehsalçı olan avtomobil yanacağının qiymətlərini müəyyən etmək üçün Tarif Şurasının səlahiyyətlərini öz üzərinə götürür.
Xatırladaq ki, Heydər Əliyev adına Neft Emalı Zavodu Avropa ekoloji standartlarına uyğun beşinci nəsil benzinin istehsalına başladığı, həmçinin iyulun ortalarından Aİ-95 markalı benzinin bir litrinin qiymətinin 0,40 manat ucuzlaşacağı və 1,60 manata satılacağı bildirilirdi. “Mövcud qanunvericiliyə görə, Azərbaycan müstəqillik qazanandan bəri yanacaq məhsullarının qiymətləri dövlət tərəfindən tənzimlənir və ona görə də istehsalçı onu müəyyən edə bilməz. SOCAR-ın Aİ-95 markalı benzinin qiyməti ilə bağlı qərarı çox güman ki, 2014-cü ilin aprel ayından idxal olunan “Premium” markalı benzinin qiymətinin dövlət tənzimlənməsindən çıxarılması ilə bağlıdır, çünki bu yanacaq əvvəllər xaricdən gətirilirdi”, - deyə həmsöhbətimiz bildirib.
Lakin indi bu avtomobil yanacağı ölkə daxilində istehsal olunduğu üçün Nazirlər Kabineti mövcud qanunvericiliyə mövcud şəraitə uyğun müvafiq dəyişikliklər etməlidir. İ.Şaban hesab edir ki, Aİ-95 markalı benzinin qiyməti dövlət tərəfindən tənzimlənən yanacaq məhsulları siyahısına daxil edilməlidir: “Onu da nəzərə almaq lazımdır ki, son 10 ildə respublikaya idxal olunan yüksək oktanlı benzinin qiyməti ölkədə tələb və təklifə uyğun deyil, bağlanmış kartel müqavilələri əsasında formalaşıb. Ötən dövr ərzində ölkədə fəaliyyət göstərən minlərlə yanacaqdoldurma məntəqəsində “Premium” markalı yanacağın pərakəndə satış qiymətinin niyə eyni olduğunu başqa necə izah edə bilərik? Heç kim xaricdən gətirilən mühərrik yanacağının ümumi qiymət səviyyəsindən baha və ya ucuz satılmasını təklif etməyib”.
“Ölkədə istehsal olunan Aİ-95-in qiymətlərinin müəyyən edilməsinə gəlincə, mən hesab edirəm ki, hökumət 2014-cü ildə qəbul etdiyi qərara yenidən baxmalıdır, çünki biz artıq bu yanacaq növünü ölkədə istehsal edirik. Onun qiymətlərinin formalaşdırılması Tarif Şurasının səlahiyyətinə qaytarılmalı, Aİ-95 isə tənzimlənən yanacaq məhsullarının siyahısına əlavə edilməlidir”, - deyə ekspert vurğulayıb.
Əlavə edib ki, əks halda Aİ-95-in respublikada istehsal olunan digər avtomobil yanacağından nə ilə fərqləndiyini izah etmək lazımdır: “Axı hər şeyin qiyməti dövlət tərəfindən tənzimlənir, amma bu benzinin yox. Və sonra belə bir sual yaranır: əgər bu yanacağın qiymətinin bazardan asılı olduğu deyilirsə, Dövlət Neft Şirkətinin bunu niyə təyin etdiyi anlaşılan deyil”.
AYNA.az
