Ermənistan sülh müqaviləsi ilə bağlı Azərbaycanın daha bir təklifini qəbul etməyə hazır olduğunu bildirib.
Söhbət Avropa İttifaqı müşahidə missiyasının Ermənistan-Azərbaycan şərti sərhədindən çıxarılmasından gedir.
“Cebheinfo.az”-ın məlumatına görə, bu barədə Ermənistan Milli Məclisinin sədri Alen Simonyan jurnalistlərə açıqlamasında deyib.
Spikerin sözlərindən aydın olur ki, Ermənistan tərəfi qeyd edilən tələblin yerinə yetirlməsi ilə bağlı Azərbaycana kompromis variant təklif edib. Yəni rəsmi İrəvan avropalı müşahidəçilərin şərti sərhəddən qismən çıxarılmasının tərəfdarıdır.
Qeyd edək ki, Azərbaycan monitorinq missiyasının fəaliyyətini sülh prosesinə maneə hesab edir. Hətta rəsmi Bakı Ermənistan ərazisindən Azərbaycan ordusunun hərbi mövqelərinin kəşfiyyat məqsədilə izləndiyini bəyan edərək Avropa İttifaqına etirazını bildirib. Nikol Paşinyan hakimiyyəti isə müşahidəçilərin fəaliyyət müddəti məsələsinin Ermənistanın Avropa İttifaqı ilə münasibətlərinə aid olduğunu əsas gətirərək Azərbaycanın mövqeyi ilə barışmır. Lakin Alen Simonyanın açıqlaması bu məsələdə Ermənistanın Azərbaycanla konsensusa gələ biləcəyinə işarədir. Xatırladaq ki, hazırda Ermənistan-Azərbaycan şərti sərhədində 209 missiya üzvü fəaliyyət göstərir. Onların operativ qərargahı Keşişkənd rayonunda yerləşir.
Qrupun tərkibinə 8 fransız jandarmı və 15 nəfər alman polisi daxildir. Avropa İttifaqı müşahidəçilərinin fəaliyyət müddəti 2025-ci il fevralın 19-da başa çatacaq. Ermənistan bu müddəti uzatmaqda maraqlı görünür.
Yanvarın 14-də ABŞ ilə strateji tərəfdaşlıq sazişi imzalayan Ermənistan sərhədlərin təhlükəsizliyinin təminatı adı altında missiyanın tərkibini amerikalıların hesabına genişləndirmək istəyir. Bu da şərti sərhədin Qərb və Rusiya arasında geosiyasi qarşıdurma meydanına çevrilməsi deməkdir.
Azərbaycanla Ermənistan arasında sülh sazişinin olmadığını nəzərə alsaq, Nikol Paşinyanın Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatının (KTMT) sərhədlərini Avropa İttifaqı və ABŞ hərbçiləri hesabına gücləndirilmək planı eskalasiyaya gətirib çıxara bilər. Bu baxımdan, Alen Simonyanın Azərbaycanın tələbi ilə müəyyən qədər razılaşması ümidverici görünür.
Parlament sədrinin sözlərinə görə, Ermənistan tərəfi Azərbaycanın tələbini nəzərə alaraq, monitorinq missiyasının şərti sərhəddən çıxarılmasına razıdır.
Lakin rəsmi İrəvan müşahidəçilərin Ermənistan ərazisində qalmasını təklif edir. Simonyan bildirib ki, missiya ofis rejiminə keçməlidir. Alen Simonyan bu barədə müzakirələrin təfərrüatlarını açıqlamaq istəməyib. O qeyd edib ki, məlumatlar sülh danışıqlarına mane ola bilər. “İstisna etmirəm ki, sərhədin demarkasiyası artıq həyata keçirilən ərazilərdə, məsələn, Kirants (Günən) bölgəsində müşahidə missiyasına ehtiyac aradan qalxa bilər. Hazırda dəqiq cavab verə bilmərəm”,-deyə spiker bildirib.
Missiyanın gələcək fəaliyyəti ilə bağlı Azərbaycanla aparılan danışıqların detalları konfidensial saxlanılsa da, Ermənistanın təklifinin mahiyyəti aydındır. Paşinyan hakimiyyəti müşahidəçilərin Ermənistanın içərilərinə çəkilməsini və vaxtaşırı şərti sərhəddə gedərək monitorinq aparımasını təklif edir. Bu missiyanın şərti sərhədin delimitasiya və demarkasiya edilmiş hissəsinə deyil, yalnız razılaşdırılmamış yerlərinə baxış keçirməsi vacib hesab edilir.
Qeyd edək ki, Avropa İttifaqının müşahidə missiyası məqsədlərinin Ermənistanın sərhədyanı ərazilərində sabitliyin yaradılmasına yardım göstərmək, yerlərdə inamı möhkəmlətmək, Ermənistan və Azərbaycan arasında münasibətlərin normallaşdırılmaq üçün Aİ-nin dəstəklədiyi səylərə töhfə vermək olduğu bildirilir. Halbuki, Avropa İttifaqının müşahidəçiləri sərhədyanı ərazilərdə ekalasiyanın qarşısını almaq üçün hər hansı xüsusi səlahiyyətə malik deyillər. Missiya Ermənistan ərazisində yerləşdiyinə görə yalnız münaqişədən çəkinmək barədə tövsiyələrini İrəvana çatdıra bilər.
Ermənistan ordusu Azərbaycanla şərti sərhədə müasir hücum silahları cəmləşdirməsinə və yeni hərbi istehkam qurğuları inşa etməsinə baxmayaraq, Avropa İttifaqı bununla bağlı indiyə qədər rəsmi İrəvana hər hansı müraciət və ya xəbərdarlıq etməyib. Həmin silahların Ermənistana satılmasına missiyada nümayəndələri təmsil olunan Fransa rəhbərlik edir. Deməli, müşahidəçilər öz funksiyalarını yerinə yetirmirlər.
Ermənistandan olan bəzi siyasi ekspertlər də bu missiyanın ölkənin təhlükəsizliyini nəinki təmin etmədiyini, əksinə Rusiya və İranla münasibətlərə ziyan vurduğunu bildirir. Müşahidəçilərin məqsədinin Azərbaycan və Ermənistan arasındakı münasibətləri normallaşdırmaq olduğu barədə iddiaları gəlincə, bunların hər hansı siyasi və hüquqi əsası yoxdur. Çünki Avropa İttifaqının müşahidə missiyası sülh yaratmaq mandatına malik deyil. Vaxtilə sülh danışıqlarında vasitəçilik etmək mandatı yalnız ATƏT-in Minsk Qrupuna verilmişdi.
Hazırda münaqişə başa çatdığına görə Minsk Qrupuna ehtiyac yoxdur və bu format dağılıb. Ona görə də Azərbaycan və Ermənistan Minsk Qrupunun ləğvi üçün ATƏT-ə müraciət etməyə hazırlaşır. Minsk Qrupunun və ya digər üçüncü tərəfin sülh prosesinə müdaxiləsi müzakirələrə mənfi təsir göstərə bilər. Bu kontekstdə Azərbaycan və Ermənistan birbaşa sülh danışıqlarına üstünlük verir. Avropa İttifaqının missiyanı Ermənistan-Azərbaycanla sərhədində yerləşdirmək qərarı da sülh prosesinə ziddir.
Çünki Azərbaycanla Ermənistan arasında sərhədlərin delimitasiya və demarkasiya prosesi başa çatmayıb. Yəni hansısa bir ərazini əsassız şəkildə “Ermənistanın beynəlxalq hüquqla tanınmış sərhədləri” adlandırmaq düzgün deyil. Ermənistan-Azərbaycan xəttinin coğrafi koordinatları yalnız delimitasiya və demarkasiya prosesi başa çatdıqdan sonra müəyyənləşə bilər.
Bu baxımdan, Alen Simonyanın açıqladığı təklif Ermənistanın avropalı müşahidəçiləri ölkədən çıxarmaq istəmədiyini göstərir. Yəni Ermənistan bu məsələdə özünü kompromisə gedən tərəf kimi təqdim etməklə siyasi manipulyasiya edir. Ermənistanın avropalı müşahidəçiləri şərti sərhəddən çıxarmağa razılıq verməsi görüntü xarakteri daşıyır. Məqsəd isə Sovet dövründə mövcud olmuş inzibati sərhədlərin Qərb tərəfindən Ermənistan-Azərbaycan dövlət sərhədi kimi tanınmasına nail olmaqdır. Eyni zamanda, Paşinyan hökuməti bu yolla fəaliyyət müddəti başa çatan müşahidə qrupunu Ermənistanda saxlamağa çalışır.
