Bazarda nə baş verir: Təəccübləndirən qiymətlər

Bu yaz bazarlarda qiymətlər hətta təcrübəli alıcıları da təəccübləndirir. Tərəvəz və meyvələr xüsusilə baha təklif olunur, pomidorun və şirin bibərin qiymət etiketləri vətəndaşları heyrətləndirir. Lakin yazın son ayında piştaxtalarda olan meyvə-tərəvəz çeşidinin qiyməti bir qədər azaldı, pomidor yarıbayarı düşdü, lakin bu qiymət də adi alıcı üçün əlçatmazdır.

Yay ənənəvi olaraq meyvə-tərəvəz bolluğu mövsümü hesab olunduğundan indi əhali qiymətlərin düşəcəyini gözləyir. Amma yerli bazara tətbiq olunduqda bu tərif ildən-ilə yerli reallıqlardan daha çox kənara çıxır. Yerli məhsulların istehsalı amansız şəkildə azalır və idxalın kəmiyyəti və dəyəri bu seqmentdə inhisarlar tərəfindən məharətlə və mənfəətlə dominantlıq edir. Ona görə də qonşu ölkələrdən meyvə-tərəvəzin idxalına qoyulan məhdudiyyətlər yeni qiymət artımı dalğası qorxusunu artırdığından alıcıları stresə salır.

Türkmənistan Azərbaycana ən böyük pomidor tədarükçüsüdür, lakin yayın sonunda bu ölkədən idxal edilən məhsul Azərbaycan Qida Təhlükəsizliyi Agentliyinin (AQTA) yoxlamasından keçə bilməyib. Agentlik türkmən pomidorlarında təhlükəli qəhvəyi qırış virusu (ToBRFV) aşkar edib.

AQTA-dan bildirilib ki, məhsulun zay partiyalarının gömrük ərazisindən kənara çıxarılması və ya məhv edilməsi barədə qərar qəbul edilib, ardınca qonşu respublikadan idxalına müvəqqəti qadağa qoyulub. Bunun bazara və qiymətlərə necə təsir edəcəyi açıqlanmır.

Bununla belə, türkmən tərəvəzlərinin idxalının miqyası öz sözünü deyir. Məsələn, ötən il yerli məhsulun ixrac üçün xaricə axını fonunda türkmən pomidorunun kütləvi idxalı daxili bazarı doldurdu. Oradan alınan meyvələrin topdansatış qiyməti 95 qəpik olsa da, paytaxt bazarlarında kiloqramı 1,5-3 manat arasında dəyişir.

Eyni zamanda yerli ekspertlər kütləvi ixracın daha sərfəli xarici qiymətlər olduğunu iddia edirlər. İqtisadçı ekspert Xalid Kərimlinin qeyd etdiyi kimi, sahibkar ixracdan daha çox qazanırsa, o, ölkədə satış etmir, xaricə satır. Bütün bunlar, artıq formalaşmış kədərli ənənəyə görə, istehsalın azalması fonunda baş verir.

Bütün bunlar ölkəni dönməz şəkildə ərzaq idxalından asılı vəziyyətə salır. Son illər kəskin şəkildə artan idxal mövzusuna toxunan deputat, ekspert Vüqar Bayramov dan bu tendensiyanın arzuolunmazlığını qeyd edir. Onun sözlərinə görə, bu ilin ilk iki ayında ölkənin ticarət dövriyyəsinin strukturunda idxal hətta ixracı üstələyib ki, bu da xarici ticarət balansına mənfi təsir edib. Statistikanın göstərdiyi kimi, bu mənfi tendensiya daha çox ərzaq məhsullarının idxalı ilə bağlıdır ki, bu da arzuolunmazdır, çünki bu, valyuta daxilolmalarının xaricə axmasına gətirib çıxarır və dollara tələbatı artırır.