Amma niyə indi: Astanadan Moskvaya “şillə”
7-05-2025, 15:42
Qazaxıstan hakimiyyəti Rusiya Dövlət Dumasının hazırkı dörd deputatının və bir keçmiş deputatının ölkəyə girişinə qadağa qoyub. Bu barədə Almaniyanın “Deutsche Welle” dərgisi Qazaxıstan hökumətindəki mənbəyə istinadən xəbər verir.
Mənbənin sözlərinə görə, buna səbəb həmin şəxslərin Qazaxıstana və onun rəhbərliyinə qarşı təhqiramiz və düşmənçilik xarakterli bəyanatlar yayması olub. “Qara siyahı”ya Dövlət Dumasının sədr müavini Pyotr Tolstoy, Dumanın beynəlxalq məsələlər üzrə komitəsi sədrinin birinci müavini Vyaçeslav Nikonov, “Vahid Rusiya”nın deputatları Yevgeni Fyodorov və Konstantin Zatulin, həmçinin “Rossotrudniçestvo”nun rəhbəri və Dövlət Dumasının keçmiş deputatı Yevgeni Primakovun adı daxil edilib.
Tolstoy əvvəllər bəyan etmişdi ki, Ukraynadan sonra Qazaxıstan Rusiya üçün “növbəti problemə” çevrilə bilər. O, həmçinin Almatını “rusların tikdiyi Vernı şəhəri” adlandırıb və Qazaxıstanı Rusiyadan uzaqlaşdırmaq üçün “öz tarixini uydurmağa” cəhd etməkdə ittiham edib.
Federal televiziya ilə çıxış edən Nikonov “Qazaxıstan sadəcə olaraq yox idi” deyərək, müasir Qazaxıstan ərazisini “Rusiya və SSRİ-nin hədiyyəsi” kimi xarakterizə edib.
Fyodrov da Nikonovun bəyanatlarını dəstəkləyib və bildirib ki, guya Rusiyanın Qazaxıstandan əraziləri geri qaytarmasını tələb etmək hüququ var. Bundan əlavə, onun fikrincə, Qazaxıstan “beynəlxalq hüquq normalarına uyğun olaraq SSRİ-ni tərk etməyib”, bu da onun dövlətçiliyinin “tamamilə qanuni deyil” olması deməkdir.
2022-ci ildə Konstantin Zatulin Qazaxıstan Prezidenti Qasım-Jomart Tokayevin mövqeyini kəskin tənqid edib. Tokayev özünü "DXR" və "LXR" elan edən separatçı qurumları tanımaqdan imtina etmişdi. Deputat ərazi iddialarına eyham vuraraq bildirib ki, tam hüquqlu tərəfdaşlıq olmadığı halda, “Ukraynada olduğu kimi hər şey mümkündür”.
Primakov Qazaxıstan hakimiyyətini "millətçilərin rus dilinə qarşı addımları" ilə bağlı hərəkətsizlikdə ittiham edib. Daha sonra o, Qazaxıstanın informasiya naziri Əsgər Umarovla işləməkdən açıq şəkildə imtina edib, guya rusofob bəyanatlarına görə onu “rusofob pislik” adlandırıb.
“Deutsche Welle”nin qeyd etdiyi kimi, persona non-qrata şəxslər siyahısına deputatlarla yanaşı, təbliğatçılar Tina Kandelaki və Tiqran Keosayan, politoloq Nikita Mendkoviç, “Rus dünyası”nın ideoloqu Aleksandr Duqin və rusiyalı tarixçi Andrey Qrozin də daxil olub. Sonuncunun bu yaxınlarda heç bir izahat verilmədən Qazaxıstana girişinə icazə verilməyib.
MDB İnstitutunun Qazaxıstan və Mərkəzi Asiya şöbəsinə rəhbərlik edən Qrozin iki tədbirdə iştirak etmək niyyətində idi: aprelin 28-də Rusiya-Qazaxıstan münasibətlərindəki problemlərə dair müzakirədə və aprelin 29-da iki ölkə arasında təhlükəsizlik və humanitar əməkdaşlığa həsr olunmuş “dəyirmi masa”da. Lakin aprelin 27-də Astana hava limanında pasport nəzarətindən keçərkən, o, ölkəyə buraxılmayıb.
İnstitutdan bildirilib ki, imtinanın səbəblərini öyrənmək mümkün olmayıb. Onlar həmçinin xatırladıblar ki, oxşar hadisə 2023-cü ildə, İnstitutun direktoru, deputat Zatulin Baykonurdan kosmik gəminin buraxılışında iştirak etmək üçün bir neçə saat ərzində "onun Qazaxıstana girməsinə mane olmağa çalışarkən" baş verib. Sonra vəziyyət düzəlib.
Beləliklə, təxminən eyni istiqamətdə bir sıra hadisələr baş verir. Təbii ki, yuxarıda adları çəkilən subyektlərin hamısının bəyanatlarında nəyi rəhbər tutduqları şübhə doğurmur. Onların demək olar ki, hamısı Rusiyanın digər postsovet ölkələri ilə münasibətlərində də oxşar “izlər” buraxa biliblər.
Maraqlıdır, niyə Astana indi bu cür bəyanatlarda diqqət çəkən ən iyrənc rus siyasətçilərinin ölkəyə girişinə qadağa qoyulması ilə bağlı açıqlama vermək qərarına gəlib? Bu, Moskvaya bir növ siqnaldırmı ki, Qazaxıstan öz suverenliyinə və ərazi bütövlüyünə heç bir iddia ilə yanaşmayacaq? Yoxsa başqa səbəblər var?
AYNA.AZ-ın suallarını tanınmış qazaxıstanlı ekspertlər cavablandırıblar.
Siyasi müşahidəçi Qaziz Abişov:
“Məsələ ondadır ki, Rusiya belə siyahıları bizdən əvvəl formalaşdırmağa başlayıb. Belə “qara siyahı”lara salınan bir sıra qazaxıstanlı siyasətçi və ictimai xadim barədə də məlumdur. Bir neçə il əvvəl Moskvadan Avropaya tranzitlə uçan, Məclisdə çoxluq partiyasından olan deputat Aydos Sarım Rusiya siyahısında olduğu üçün növbəti reysinə çıxa bilməyib. Yəni bunu ilk dəfə kütləvi şəkildə tətbiq edən ruslar olub.
Qazaxıstan öz siyahısına bəyanatları Kremlin və Rusiya Xarici İşlər Nazirliyinin Qazaxıstanla bağlı mövqeyini rəsmi şəkildə əks etdirməyən və ikitərəfli münasibətlərə xələl gətirən şəxsləri daxil edib. Güzgü prinsipi, reaksiya prinsipi və dolayı təsir prinsipi.
Və təbii ki, Qazaxıstan gündəmin ölkəni döyülmək üçün “səssiz armuda” çevirmək istiqamətində olan cəhdlərə, sürünən ideoloji hücuma qarşı indidən işləməyə başlayır”.
Analitik Aydar Amrebayev:
“Həqiqətən də, Qazaxıstan üçün əsas dəyər dövlətin suverenliyi və ərazi bütövlüyüdür. Və əgər kimsə bu və ya digər səbəbdən beynəlxalq hüquqda təsbit olunmuş bu reallığı anlamır və qəbul etmirsə, deməli, belə adamlar ölkəmizdə arzuolunmazdır. Ona görə də Qazaxıstan rəhbərliyinin bu qərarı tamamilə təbii və məntiqlidir.
O ki qaldı bu qərarın açıqlandığı vaxta, mən hesab edirəm ki, burada xüsusi fon axtarmağa ehtiyac yoxdur. Çox güman ki, bu, adi prosedurdur, baxmayaraq ki, təbii ki, bu, müasir beynəlxalq münasibətlərin kifayət qədər gərgin dövründə, hansı paytaxtda olmasından asılı olmayaraq, siyasətçilərin hər bir sözünün və hərəkətinin bütün qərar qəbuletmə mərkəzlərində əks-səda doğurduğu bir dövrdə həyata keçirilir”.
Geri qayıt