Azərbaycanda işə düzəlmək üsulu: qohumluq, “tapış”, rüşvət
Bu gün, 07:16
Daxili əmək bazarında ən həssas təbəqə 40 yaşdan yuxarı olanlar, gənclər və əlillərdir. Bununla belə, iş tapmaq bütün kateqoriyalı vətəndaşlar üçün çətindir. Bu işdə onlara müvafiq dövlət qurumlarının müxtəlif proqramları, eləcə də əmək yarmarkaları kömək etməlidir.
Bu yaxınlarda isə əmək və məşğulluq altsistemində (ƏMAS) ölkənin kadr potensialının vahid elektron məlumat bazası yaradılıb. İş axtaranlar birbaşa vakansiyaları, işəgötürənlər isə onların tələblərinə cavab verən namizədləri birbaşa tapa biləcəklər. Amma işsizlərin çoxu köhnə məşğulluq mexanizmlərinin səmərəsiz olduğunu bilir və yenilərinin daha yaxşı olacağına inanmır.
İqtisadçı ekspert Rauf Qarayev AYNA-ya şərhində deyib ki, elektron məlumat bazasının yaradılması heç nəyi dəyişməyəcək: “Çünki işəgötürənlər əllərində olan vakansiyaları gizlədir və normal işə əsasən öz adamlarını götürürlər. Bu, həm özəl, həm də dövlət qurumlarına və şirkətlərinə aiddir”.
“Biz sosial şəbəkələrdə vətəndaşların konkret məsələ ilə bağlı fikirlərini öyrənmək üçün tez-tez müxtəlif sorğular keçiririk. Mən bu yaxınlarda respondentlərə məşğulluq xidmətlərinin işini necə qiymətləndirdikləri ilə bağlı sual verdim və respondentlərin böyük faizi bunun formal xarakter daşıdığını cavablandırdı. Digər sorğu Azərbaycanda məşğulluq, yəni insanların necə iş tapması ilə bağlı idi. O göstərdi ki, vətəndaşlar daha çox tanışları, dostları, qohumları vasitəsilə işə götürülürlər”, - deyə həmsöhbətimiz bildirib.
İqtisadçının vurğuladığı kimi, yalnız rüşvət hesabına vəzifə qazana bilənlər də az deyil: “Bir çox sakinlər əmindirlər ki, bu, normal iş əldə etməyin yeganə yoludur. Ölkədə məşğulluq fırıldaqlarının geniş vüsət alması təəccüblü deyil. Vətəndaşları mötəbər vəzifəyə işə götürəcəklərinə söz verirlər, bunun üçün onlardan pul alıb yoxa çıxırlar”.
Qarayevin sözlərinə görə, insan pulu və əlaqəsi olmadan yalnız o zaman işə düzələ bilir ki, işəgötürənə müəyyən ixtisasa malik işçi lazım olsun və onu qohumları arasından tapa bilməsin: “Şəxsi təcrübəmdən də danışa bilərəm: 20-yə yaxın şirkətin kadr ehtiyatındayam və indiyə qədər heç biri mənimlə əlaqə saxlamayıb. Yəni bu qədər müddətə 20 şirkətin heç birindən heç kim işdən çıxmayıb? Məşğulluq məsələləri ilə məşğul olan dövlət qurumlarının işi səmərəsizdir. Çox vaxt iş axtaranlara ictimai iş təklif edirlər. Vaxtaşırı əmək yarmarkaları keçirilir və bu, iş tapmaq yollarından biridir, bəs orada nə təklif edə bilərlər? Əsasən, onlar qeyri-ixtisaslı kadrlar axtarırlar - təmizlik işçiləri və digərləri”.
Dayanıqlı İnkişaf Araşdırmaları Mərkəzinin sədri Nəriman Ağayev də AYNA-ya söyləyib ki, əksər işəgötürənlər əslində öz qohumlarını işə götürürlər, lakin bu vəziyyət təkcə Azərbaycanda deyil: “Bu, biznes üçün mənfi amildir. Yaxın adamlar, əgər ümidləri doğrultmasalar, işdən çıxarıla və ya cəzalandırıla bilməzlər. Vətəndaşların işlə təmin olunmasına köməklik etmək dövlətin maraqlarına uyğundur. İşsizlərin sayının artması cinayət və digər neqativ halların artması ilə nəticələnə bilər”.
“Bir vaxtlar hər yerdə iş elanları var idi və yerli polis əməkdaşları işləməyənlərin qapısını döyürdülər. İndi bizə çoxlu sayda yeni iş yerləri yaradacaq irimiqyaslı, uzunmüddətli layihələr lazımdır. Lakin onların yaradılmasının bahalı olması şərt deyil. Zaman-zaman eşidirsən ki, bu və ya digər müəssisə açılıb, külli miqdarda vəsait qoyulub, amma orada iş yeri çox azdır”, - deyə mütəxəssis vurğulayıb.
Beyin axınına gəlincə, Ağayevin dediyinə görə, bu, bütün dünyada olub, var və olacaq: “İnsanlar daha yaxşı həyata can atmağa meyillidirlər və bu, tamamilə təbiidir. Əgər onlar yeni yerdə məskunlaşa bilməsələr və orada çətin vəziyyətə düşsələr, öz vətənlərinə qayıdacaqlar. Xəyal etdiklərini tapa bilsələr, getdikləri yerdə qalacaqlar. Amma onların mühacirətinin də öz üstünlükləri var. Azərbaycandakı qohumlarına pul göndərənlər çoxdur. Azərbaycanlılar xaricdə uğur qazandıqda isə bu, ölkəmizin imicinə müsbət təsir göstərir”.
Geri qayıt