"Kamal Abdullayev heç də Ostap Benderdən geri qalan oğlan deyil..."
30-08-2024, 08:40
"Bu günlərdə internetdə vaxtilə tarix dərsində öyrəndiyim, kontinental Avropanın əksər ölkələrində mövcud olmuş bir qayda rastıma çıxdı: “Vassalımın vassalı mənim vassalım deyildir”. Elə həmin ifadə məni bu yazını yazmağa sövq etdi". Dia-az.İnfo bildirir ki, bu açıqlama ilə xeyli müddətdir ki, ADU rektoru Kamal Abdulla ilə ədavətdə olan professor Həbib Zərbəliyev çıxış edib.
O daha sonra bunları əlavə edib: "Kamal Abdullayevin 2023-cü ilin 21 iyulunda kulis.az saytına verdiyi müsahibədə utanmadan “Mənim dilimə iradı olanın Azərbaycan dilindən xəbəri yoxdur” deməsini keçən yazımda xatırlatmışdım. Həmin müsahibədə o həm də vaxtilə Nobel mükafatı almaq üçün Nobel komitəsinə təqdim olunmuş “Yarımçıq əlyazma”ya görə namizədliyinin qeydə alındığını, başqa sözlə, Nobel mükafatına namizədliyə Azərbaycandan onun namizəd olduğunu bildirir. Nobel qardaşları sağ olsaydı, yəqin ki, “vassalımın vassalı” analogiyası ilə “Nobel mükafatına namizədliyə namizəd bu mükafata namizəd deyildir” deyərdilər. Lakin Kamal Abdullayevin namizəd deyil, artıq sahib olduğu başqa xeyli “titul”u vardır. Onlardan ən başlıcası “Böyük kombinator” tituludur.
Oxucuların, yəqin ki, əksəriyyəti İlya İlf və Yevgeni Petrovun “Qızıl buzov” və “On iki stul” romanlarının mənfi qəhrəmanı Ostap Benderi xatırlayır. O, “əhalidən pul əldə etməyin dörd yüz nisbətən doğru üsulu”nu bildiyini deyirdi. Ona görə də müəlliflər “Qızıl buzov” romanının bir fəslini Ostap Benderin şərəfinə “Böyük kombinator” adlandırmışlar.
Kamal Abdullayev heç də Ostap Benderdən geri qalan oğlan deyildir. Onun “nisbətən doğru üsullar”la əldə etdiyi pulların mənbələrinə baxaq:
1. Qış və yaz imtahan sessiyaları,
2. Qaiblər,
3. İşə “imkanlı adamlar”ın yaxınlarının götürülməsi,
4. Vəzifələrə təyinatlar,
5. Adı Universitetin tələbələrinin siyahısında olan, əslində isə oxumayan tələbələr,
6. Saxta diplom alveri,
7. İstehsalat praktikasında iştirak etməyənlər,
8. Almaniyada təhsil almaq üçün tələbə toplanması və göndərilməsi işində Universitetin dilerliyi,
9. Universitetin xarici ölkələrdə yaradılmış mərkəzləri,
10. Universitet əməkdaşlarının əmək haqqının artırılmasına yönəlməli olan maliyyə vəsaiti,
11. Universitetin maddi təchizatı və s.
Lakin Kamal Abdullayevin Böyük kombinatorluğu təkcə pul əldə etməklə məhdudlaşdmır. Onun elmi və bədii yaradıcılıq sahəsində kombinatorluğu da çox diqqətəlayiqdir. Əvvəlcə onun əsərlərinin bəzilərinin adlarına baxaq:
- “Yarımçıq əlyazma” (roman),
- “300 azərbaycanlı” (2007),
- “Qatardakı adam” (hekayə, 2024).
Bu adlar sizə heç nə demirsə, mən mənbələri xatırladım:
- �?.А.Бунин. О Чехове. Неоконченная рукопись. Нью-Йорк, 1955.
- Раиса Белоглазова. Незаконченная рукопись. Улан-Уде, 1958.
- “300 спартанцев”. Американский эпический исторический фильм режиссера Зака Снайдера, вышедший в прокат в 2007 г.
- “Человек с поезда” – германо-франко-британская драма, снятая в 2002 г. режиссером Патрисом Леконтом.
Deyə bilərsiniz ki, vaxtilə “Leyli və Məcnun” mövzusunda da çox əsərlər yazılmışdır. Haqlı olarsınız, lakin “Leyli və Məcnun” Yaxın və Orta Şərq xalqlarında bir məhəbbət konseptdir və bu xalqların mentaliteti ilə bağlıdır. Kamal Abdullayev isə bu adları mənimsəmişdir. Əlbəttə, onun əsərlərinin məzmunu fərqlidir, lakin ideyaları oğurluqdur.
Böyük kombinatorun fəaliyyəti “ideya oğurluğu” ilə bitmir. O, başqalarının yazdıqlarından ustalıqla “yararlanaraq” öz fikri kimi təqdim edir. X.L.Borxesdən götürdüklərini özü də etiraf edir və bunu guya onun əsərlərini çox sevməsi ilə izah edir. Əslində isə, onun başqa yolu yoxdur, çünki götürdüklərini gizlətmək çox çətin olardı.
Kamal Abdullayevin adının özü qüsurlu olan “Azərbaycançılıq və “Kitabi-Dədə Qorqud dastanı” (Bakı, 2020) kitabını oxuyanda qarşıma tanış parçalar, müqayisələr çıxdı (addakı “kitab” sözünün elə “dastan” mənası verdiyi və müəllifin burada tavtologiyadan xəbərsiz olduğu barədə əvvəlki yazılarımdan birində bəhs etmişdim). Həmin parçalardan birini sizə təqdim edirəm.
Aşağıdakı birinci sitat mənim elmi redaktoru olduğum, rus dilində yazılmış “Мифологические и конфессиональные концепты в аспекте лингвокогнитивных исследований” (Баку, 2017) kitabından, ikincisi isə Kamal Abdullayevin həmin əsərindəndir:
1. “... Эти различия объясняются особенностями географического расположения, а значит, соответствующей флорой и фауной, климатом, влиянием культуры пограничного народа. Конечно, существенное объединяющее начало соединяет эти различия в единую культуру, формирует единый этнос, нацию. В стихотворении великого азербайджанского поэта Бахтияра Вагабзаде “Шеки” эта мысль представлена предельно точно:
Я бакинец, гянджинец, ширванец, клянусь,
Ленкорань, нет родней ничего,
А еще я душой к Карабаху тянусь,
Но шекинец я, прежде всего!
Все азербайджанцы одинаково представляют себе Родину, Азербайджан, с его государственными атрибутами, расположение на карте мира, моральные ценности, любят героев азербайджанских сказок и мифов. Но ответ на традиционный вопрос “с чего начинается родина?” (песня из кино-фильма “Щит и меч”, на стихотворение Михаила Матусовского) даже в рамках одного народа неоднозначен” (с.82).
2. “Vətən ancaq çöldən-biyabandan, dağdan-daşdan, sərhədlərdən başlamır. Sovet dövründə bir məşhur rus filmi vardı. O filmin leytmotivi, aparıcı mahnısının sözləri bu cür idi – с чего начинается родина (Vətən nədən başlanır?). Çox maraqlı bir şeir parçası idi. O şeirdə deyilirdi ki, vətən heç də hansısa bir ucqar nöqtədən, ağacdan, sərhəd dirəklərindən başlamır. Vətən bir dostun baxışından, isti münasibətindən başlaya bilər. Vətən insanlığa sevgidən başlaya bilər. Bilirsinizmi, əslində, Vətən bütün Yer kürəsidir. Və bu, həqəqətən, əsl insanlar üçün belədir. Vətən Yer kürəsidir deyəndə mənim yadıma Azərbaycan haqda yazılmış bu məşhur misralar düşür:
El bilir ki, SƏN mənimsən,
Yurdum, yuvam məskənimsən...
Bu misralar bizə nə deyir? Bunun bir çox cavabı ola bilər. Gəlin, bu gözəgörünməz dərinliyə kiçik bir gəzinti eləyək. Doğrudan da, diqqətlə düşünsək, tapa bilərikmi bu nə deməkdir?! Şairin dediyi nədir?! ...” (s.15).
Belə manipulyasiyalara, adları, fikirləri dəyişdirməklə özününküləşdirmə hallarına onun əsərlərində tez-tez rast gəlmək olar.
P.S. Növbəti yazıda Kamal Abdullayevin başqa kitablarındakı kombinatorluğundan bəhs edəcəyik".
Geri qayıt