Mənzil bazarında canlanma, yoxsa borclanma...

Bu ilin yanvar-sentyabr aylarında Azərbaycanda vətəndaşlara 354 milyon manat məbləğində ipoteka krediti verilib. Bu, ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə əhəmiyyətli artım deməkdir. Rəqəmlər bir tərəfdən əhalinin mənzil əldə etmə imkanlarının genişləndiyini göstərsə də, digər tərəfdən borclanma yükünün artması barədə suallar doğurur.

İpoteka və Kredit Zəmanət Fondunun məlumatına görə, kreditlərin əsas hissəsi dövlət xətti ilə verilən güzəştli ipotekaların payına düşür. Bu, xüsusilə gənc ailələr və dövlət qulluqçuları üçün mühüm sosial dəstək mexanizmi sayılır.

Ekspertlərin fikrincə, ipoteka kreditlərinin həcminin artması mənzil bazarında tələbatın canlanmasına səbəb olub. Son aylarda tikinti şirkətləri yeni layihələri satışa çıxarmağa başlayıb, bu da bazarda rəqabəti artırıb.

Bununla belə, kommersiya bankları vasitəsilə verilən ipoteka kreditlərinin faiz dərəcələri hələ də bir çox vətəndaş üçün əlçatan səviyyədə deyil. Hazırda bazarda ipotekaların orta illik faiz dərəcəsi 7–9% civarındadır ki, bu da uzunmüddətli öhdəlik baxımından riskli hesab olunur.

İqtisadçılar bildirir ki, gəlirləri məhdud olan ailələr üçün bu dərəcələr mənzil əldə etməyi çətinləşdirir və onları yüksək borc yükü altına salır.

Son illərdə əhalinin kredit borcu kəskin artıb. Mərkəzi Bankın məlumatına görə, ipoteka ilə yanaşı, istehlak kreditlərinin də payı yüksəlməkdədir. Mütəxəssislər xəbərdarlıq edir ki, əgər gəlirlər kredit öhdəlikləri ilə paralel artmasa, yaxın illərdə borc ödəmə çətinlikləri dərinləşə bilər. Bu isə həm bank sektoruna, həm də ailə büdcələrinə təsirsiz ötüşməz.

Ekspertlər hesab edir ki, ipoteka sistemində daha çevik mexanizmlərin tətbiqi vacibdir. Bura fərqli gəlir səviyyələrinə uyğun faiz modelləri, ilkin ödənişin azaldılması və regionlarda ipoteka proqramlarının genişləndirilməsi kimi təkliflər daxildir. Eyni zamanda, yeni tikililərlə yanaşı, köhnə binalarda mənzillərin də ipotekaya daxil edilməsi bazara əlavə stimul verə bilər.

354 milyon manatlıq kredit rəqəmi iqtisadi fəallığın göstəricisi olsa da, bu artımın sosial təsiri daha vacibdir. Əgər ipoteka proqramları yalnız borclanma aləti deyil, real sosial dəstək mexanizminə çevrilərsə, həm mənzil bazarı, həm də ailə rifahı üçün dayanıqlı model formalaşa bilər. Əks halda, bu rəqəmlər sadəcə kağız üzərində iqtisadi “artım” kimi qalacaq.

Leyla Mirzə, Bizimyol.info