İdlibə hücum: niyə məhz indi?
2-12-2024, 11:48
Noyabrın 27-də səhər saatlarında “Heyət Təhrir əş-Şam” (HTŞ) terror qruplaşmasının silahlı qüvvələri Suriya müxalifət birləşmələrinin dəstəyi ilə hökumət qoşunlarının mövqelərinə hücuma başlayıb. Yaraqlıların əməliyyatı “Təcavüzün qarşısının alınması” adlandırılıb və məqsədi İdlib “deeskalasiya zonasının sərhədlərini bərpa etmək” olub. Bu hadisə müəyyən mənada Suriya münaqişəsinin “donunun açılmasını” göstərir.
Reyting.az xəbər verir ki, bu barədə “Regnum” yazıb.
Rusiya nəşrinin təhlilində qeyd olunur:
5 ilə yaxındır ki, Suriyada status-kvo saxlanılırdı. 2020-ci ilin mart ayında son böyük əməliyyat - “İdlib üzərində şəfəq - 2” tamamlandı.
Nəticədə Suriya ordusu (SO) İdlib vilayətinin bir hissəsinə nəzarəti bərqərar edərək, eyni adlı deeskalasiya zonasını əhəmiyyətli dərəcədə azaldıb. Bundan sonra heç bir ərazi dəyişikliyi müşahidə edilməyib, yaraqlılarla hökumət qüvvələri arasında toqquşmalar lokal xarakter daşıyıb.
Hazırkı hücum Suriyanın şimalında hərbi-siyasi planı dəyişir. Cəmi bir gündə silahlılar ölkənin şimalı ilə cənubunu birləşdirən M5 magistral yolunu kəsə biliblər. Artıq “şimal paytaxtı” üçün təhlükə yaradan Hələb şəhəri hüdudlarında döyüşlər gedir.
Hücum, həmçinin, İdlibin cənub-şərqinə doğru genişlənərək M5 şossesinə nəzarət üçün əsas şəhər olan Serakib bölgələrinə çatıb. Qeyd edək ki, bu şəhərə nəzarəti hökumət qüvvələri 2020-ci ildə bərpa edib.
Maraqlıdır ki, yaraqlıların hücumu Livan və İsrail arasında atəşkəsin əldə olunmasından cəmi bir neçə saat sonra başlayıb. Nəzərə alsaq ki, son bir ay ərzində HTŞ yaraqlıları İsrailin hava hücumları ilə demək olar ki, eyni vaxtda hökumət mövqelərini atəşə tutublar, bu, hazırkı əməliyyatda tərəflərin mümkün koordinasiyası ilə bağlı müəyyən suallar yaradıb.
Çox güman ki, hərəkətlərin ardıcıllığı taktiki mülahizələrlə izah olunur. Suriyalı yaraqlılar “Hizbullah” döyüşçülərinin əksəriyyətinin Livanın cənubunda olduğu və tez bir zamanda qonşu Suriyaya köçürülə bilmədiyi məqamdan istifadə etdilər. Lakin mahiyyət etibarı ilə bu cəhət ikinci dərəcəlidir. Hücum, onun tempi və taktiki uğurları iki əsas amil müəyyən edir.
Hərtərəfli hazırlıq
Xatırladaq ki, Suriyadakı silahlı münaqişənin aktiv mərhələsi 2018-ci ildə hökumət qoşunlarının 3 deeskalasiya zonasını: Şərqi Quta, Homs şimalı və Dəra və Suveyda əyalətlərindəki cənub zonasını zəbt etməsi ilə başa çatıb. Sonuncu tammiqyaslı hərbi əməliyyat 2020-ci ilin martında başa çatdıqdan sonra ölkədə status-kvo yaradılıb.
Suriya ordusunun döyüş qabiliyyətini ən azı bir növ dəstəkləyən hərbi hərəkətlərin yoxluğuna görə onun sürətlə tənəzzülü başlayıb. Bu prosesə ölkədəki dərin sosial-iqtisadi böhran da öz təsirini göstərib.
Son 5 ildə silahlı qüvvələrin keyfiyyətinin yüksəldilməsi istiqamətində heç bir tədbir görülməyib. Təlimlərdə Suriya kampaniyasının şərtlərinə adekvat olacaq müasir döyüş üsulları sınaqdan keçirilməyib.
Ümumi tənəzzülün əlaməti xüsusilə Suriyanın mərkəzi bölgələrində İŞİD-in yenidən fəallaşdığı bölgələrdə təhlükəsizlik vəziyyətinin pisləşməsi idi.
Problem sistemli xarakter alıb və indiki əməliyyatda hücum edən qüvvələrə qarşı səmərəsiz müdafiənin səbəbləri məhz buradadır.
İdlibdə isə vəziyyət tamam başqa idi. Son 5 ildə “Həyat Təhrir əl-Şam” regionu uğurla mərkəzləşdirib.
Rəngarəng birləşmələrin əksəriyyəti “Əl-Fəth əl-Mubin” adlı vahid hərbi komandanlığın bir hissəsi olub. İnteqrasiya etmək istəməyən qruplar çıxdaş edilib.
Bundan əlavə, HTŞ yaraqlıları müasir müharibənin reallıqlarını nəzərə alaraq daim təlim keçirdilər. Məsələn, hazırkı hücumda yaraqlılar hücum və FPV dronlarından səmərəli istifadə edirlər. Bütün bunlar onların irəliləməsinin sürətli tempinə və taktiki uğurlarına böyük töhfə verdi.
Maraqlıdır ki, “Heyət Təhrir əl-Şam” bir neçə ay əvvəl əməliyyata ehtiyac olduğunu bəyan etmiş və bunu daxili səbəblərlə izah etmişdi. Bu gün İdlibdə HTŞ-nin və onun nəzarətində olan “Suriya Qurtuluş Hökuməti”nin hərəkətlərindən sakinlər arasında yüksək səviyyədə narazılıq var. Bölgə davamlı etirazlarla üzləşib.
Odur ki, hərbi əməliyyat əhalinin narazılığını dayandıra və HTŞ-yə dəstəyi gücləndirə bilər. Əyalət sakinlərinin əksəriyyəti müxalif fikirləri bölüşür, ona görə də hökumət mövqelərinə hücum onlar arasında razılıqla qarşılana bilər.
Türklər “bilmirdik” desə də...
Vəziyyəti tam başa düşmək üçün demək lazımdır ki, bu gün Suriyanın şimalı və şimal-qərbi iki zonaya bölünüb. Onlardan biri “Suriya Müvəqqəti Hökuməti”nin (SMH), digəri isə “Suriya Qurtuluş Hökuməti”nin (SQH) nəzarətindədir. Hər iki siyasi qurum müxalifət qüvvələri təmsil edir.
Maraqlıdır ki, bu zonalar əslində türk əsgərlərinin olduğu Türkiyə protektoratlarıdır. Üstəlik, bir çox müxalifət strukturları Ankaradan maliyyələşir. Məsələn, “Suriya Milli Ordusu” (Suriya Milli Ordusu) əslində Türkiyənin “vəkil qüvvəsinə” çevrilib. Onun bölmələri də hazırkı əməliyyatda iştirak edir.
Bütün bunlar onu göstərir ki, Ankara silahlıların yaxınlaşan hücumundan xəbərsiz ola bilməzdi. Üstəlik, hərbi əməliyyatların başlamasına az qalmış Türkiyə İdlibə qısa mənzilli hava hücumundan müdafiə sistemləri yerləşdirib.
Çox güman ki, əməliyyat Ankara tərəfindən Dəməşqə təzyiq cəhdidir, xüsusən də münasibətlərin normallaşdırılması məsələsində.
Beləliklə, artıq bir neçə ildir ki, iki ölkə arasında əlaqələrin bərpası mövzusu gündəmə gəlir. Əvvəlcə proses 2022-ci ilin sonunda başlayıb, lakin yazda tamamilə dayanıb. Bu yay prosesi yenidən başlatmağa cəhd edildi, lakin bu da uğursuz oldu.
Danışıqlara əsas maneə Suriya hökumətinin sərt mövqeyidir. Normallaşmanın başlaması üçün ilkin şərt kimi Dəməşq Ankaradan qoşunlarını Suriyanın şimalından çıxarmasını tələb edir.
Silahlıların hazırkı hücumu Türkiyənin Suriya münaqişəsində hələ də əsas rol oynadığını nümayiş etdirə bilər. Bu ölkənin şimalında və şimal-qərbində hərbi-siyasi vəziyyət bundan asılıdır.
Bundan əlavə, Türkiyənin mövcud vəziyyətdən istifadə edərək Suriya Ərəb Respublikasının şimal-şərqində dördüncü əməliyyatına başlaması ehtimalı var. Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan bunu ilk dəfə 2022-ci ilin yazında bəyan etsə də, hələ həyata keçirilməyib.
Ankara davamlı olaraq bütün türk protektoratlarının vahid təhlükəsizlik zonasında birləşdirilməsinin zəruriliyindən danışır. Gələcək əməliyyatın bəyan edilmiş məqsədi məhz budur.
Hələb vilayətinin şimalında mərkəzi Təl-Rifatda yerləşən kürd muxtariyyətinin anklavı da var ki, bu da həm Türkiyənin özü, həm də türkyönlü müxalifət üçün problemlər yaradır. Bu istiqamət potensial cərrahiyyə üçün ən çox ehtimal ola bilər. Bundan əlavə, bu versiyanı təsdiqləyən dolayı əlamətlər var: son günlər Ankara Afrin və Azaz bölgələrində öz qruplaşmasını fəal şəkildə gücləndirir.
Geri qayıt