Ərdoğanın əli havada qala bilər
Bu gün, 14:00
Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan Suriya rəhbəri Bəşər Əsədlə görüşməyə hazır olduğunu təsdiqləyib və Dəməşqdən müvafiq cavab gözləyir. O, Türkiyə ilə Suriya arasında münasibətlərin normallaşması naminə Bəşər Əsədlə görüş keçirmək niyyətində olduğunu açıqlayıb.
“İndi biz qarşı tərəfdən müvafiq cavab gözləyirik. Biz buna hazırıq (prezidentlər səviyyəsində danışıqlar – red.). Müsəlman ölkələrimizlə onların xalqları arasında həmrəylik və birliyin bərqərar olmasını istəyirik. Ümid edirəm ki, bu, liderlərin belə görüşü sayəsində baş verəcək”, - deyə bildirib.
Üstəlik, bir az əvvəl Ankara Dəməşqlə münasibətlərin normallaşması üçün 4 şərt açıqlayıb. Bu barədə “CNN Türk” məlumat yayıb.
Məlumata görə, şərtlər aşağıdakılardır:
- Suriyanın ərazi bütövlüyünü və birliyini qorumaq üçün onu terrorçu ünsürlərdən təmizləmək;
- Suriya BMT Təhlükəsizlik Şurasının 2254 saylı qətnaməsi çərçivəsində öz xalqı ilə real milli barışığa nail olmalıdır. Konstitusion danışıqlara qayıdılmalı və müxalifətlə razılığa gəlinməlidir;
- Qaçqınların təhlükəsiz və ləyaqətli həyata qayıtması üçün lazımi şərait yaradılmalıdır;
- Müxalifətin nəzarətində olan ərazilərə humanitar yardımın çatdırılmasının davamlı olaraq davam etdirilməsi təmin edilməlidir.
Maraqlıdır, Əsəd hökuməti bu şərtlərlə razılaşa bilirmi? Axı, mahiyyət etibarı ilə burada Suriyada yaşanan böhranın həlli imkanları baxımından sağlam düşüncə və normal insan gözləntiləri ilə kəskin şəkildə ziddiyyət təşkil edəcək heç nə yoxdur. Yoxsa bütün bunlar Dəməşqdə hökmranlıq edənlər üçün çox qəbuledilməzdir?
AYNA-nın suallarını tanınmış əcnəbi ekspertlər cavablandırıblar.
Moskva Dövlət Linqvistika Universitetinin Xarici regionşünaslıq kafedrasının dosenti, tarix elmləri namizədi, Yaxın Şərq üzrə ekspert Mehmet İqbal Dürre:
“Türkiyə ilə Suriya arasında münaqişəyə səbəb olan ciddi fikir ayrılıqları hələ də davam edir. Birincisi, tərəflər tamamilə fərqli strukturları “terror təşkilatları” kimi tanıyır. Bu kontekstdə ümumi yanaşma yoxdur və ola da bilməz - bu, böyük problemdir.
Əsəd hələ də Türkiyə qüvvələrinin Suriyadan çıxarılmasını tələb edir. Ən azı, Dəməşqə görə, Ankara öz qüvvələrinin çıxarılması üçün plan-cədvəl təqdim etməlidir. Bu, Türkiyə üçün qəbuledilməzdir.
Tərəflərin eyni mövqedən çıxış etdiyi yeganə məqam kürd faktorudur. Suriya öz kürdlərini ABŞ-la əməkdaşlıqda ittiham edir və Dəməşq kürdlərin siyasi nizamlanma şərtləri ilə razılaşmır. Türkiyə üçün isə ABŞ-ın dəstəklədiyi bu kürd birləşmələri terrorçudur. Ankara da Amerikanın dəstəyi sayəsində Suriyada siyasi status qazanan suriyalı kürdlərə qarşıdır.
Bu mənada, ilk baxışda iki ölkənin, yəni Türkiyə ilə Suriyanın maraqları üst-üstə düşsə də, burada başqa sual yaranır. Söhbət ondan gedir ki, amerikalılar Suriyada olarkən heç kim kürdlərə qarşı genişmiqyaslı hərbi əməliyyat keçirə bilməz.
Suriyadan olan qaçqınlar probleminə gəlincə, bu, artıq Ərdoğana ölkə daxilindəki siyasi mövqeyi baxımından böyük mane olur. Müxalifət bu “kozırdan” fəal istifadə edir və əhali arasında narazılıq da artır. Ona görə də Ankara onların geri qaytarılması prosesinə başlamaq istəyir. Amma Əsəd bu məsələdə tələsmir. Əksinə, Əsəd üçün Ərdoğana qarşı siyasi təzyiqlərin artması baxımından “müsbət fenomen”dir.
Deməli, ümumilikdə iki ölkə arasında yaxınlaşma yolu ilə bağlı suallar cavablardan daha çoxdur. Amma Rusiya da bunda çox maraqlıdır və bu, vacibdir. Moskvanın təzyiqi ilə Dəməşq müəyyən güzəştlərə gedə bilər.
Ümumiyyətlə, Yaxın Şərqdə hadisələrin necə inkişaf edəcəyindən çox şey asılıdır. İsrail-İran münaqişəsi necə nəticələnəcək? İranın Suriyadakı rolu bundan asılı olacaq”.
Türkiyəli analitik, siyasi elmlər doktoru, professor Haydar Çakmak:
“Ərdoğan və Əsədin hakim komandalarının əsas vəzifəsi öz hakimiyyətlərini saxlamaqdır. Bu iki lider üçün ikinci vacib məsələ öz hakimiyyətlərini saxlamaqda onlara dəstək verən xarici qüvvələrin maraqlarıdır. Bundan sonra ölkənizin və xalqınızın maraqları gəlir.
Rusiya, ABŞ və digər müvafiq güclər, İran, İsrail və avropalılar Türkiyə və Suriya ilə münasibətləri yaxşılaşdırmağın vaxtının gəlib çatmadığına qərar verirlər. Ona görə də Türkiyə ilə Suriya arasında münasibətlərin yaxın gələcəkdə düzələcəyini düşünmürəm.
Ərdoğanla Əsəd görüşsə belə, bu hadisədən dərhal sonra yaxşı münasibətlərin başlayacağını düşünmürəm. İki ölkə arasında ciddi real və psixoloji problemlər var”.
Geri qayıt