Pezeşkianın 50 günü: İran prezidenti bu müddətdə nəyə nail olub?
17-09-2024, 16:31
Məsud Pezeşkian artıq ay yarımdır ki, İran prezidenti vəzifəsindədir. Son 7 həftə ərzində Qəzzada atəşkəsə nail olmaq üçün davam edən səylər fonunda İran İsraillə artan gərginliklə mübarizə aparır, o cümlədən cavab zərbəsi endirmək fikrindədir. Pezeşkian həm də bir sıra daxili siyasi problemlərlə üzləşib.
Reyting.az xəbər verir ki, bu barədə “Al Jazeera” yazıb.
Qətər nəşrinin təhlilində qeyd olunur:
Bazar ertəsi keçirdiyi ilk mətbuat konfransında prezident yerli və xarici jurnalistlərə bildirib ki, dünya İsrailin Qəzzada törətdiyi soyqırımı dayandırmalıdır, eyni zamanda, o, Yəmən husilərinə hipersonik ballistik raketlər göndərilməsini inkar edib.
Pezeşkianın andiçmə mərasimindən sonra nə baş verdi?
Pezeşkian İran parlamentində andiçmə mərasimi zamanı İsmayıl Haniyənin əlini sıxdıqdan bir neçə saat sonra HƏMAS-ın siyasi lideri Tehranın şimalında raket zərbəsi ilə öldürülüb.
Prezident və digər yüksək səviyyəli siyasi və hərbi səlahiyyətlilər bu məsələdə İsraili ittiham edib və Fələstin liderinin qisasını alacaqlarına vəd veriblər, lakin İranın genişmiqyaslı cavabının bütövlükdə regional müharibəyə səbəb ola biləcəyi ilə bağlı narahatlıqlar fonunda onlar indiyədək əks hücumdan çəkiniblər.
İran, həmçinin bildirib ki, Qəzzada atəşkəs perspektivlərinə xələl gətirməyəcək şəkildə cavab tədbirləri görəcək və onun dəqiq vaxtını müəyyən edəcək.
İsrailin baş naziri Binyamin Netanyahu hətta İsrail cəmiyyətinin bəzi təbəqələrində getdikcə daha çox sülhə maneə kimi görülür və o, oktyabr ayından bəri ən böyük hökumət əleyhinə etirazlarla üzləşib. Bununla belə, Netanyahu və bəzi müttəfiqləri regional gərginlikdə HƏMAS və İranın digər müttəfiqlərini, o cümlədən “Hizbullah” və husiləri günahlandırır.
Prezident keçən həftə ilk xarici səfərinə çıxıb, qonşu İraqın Bağdad və Ərbil şəhərlərində yüksək səviyyəli rəsmilərlə görüşüb. O, BMT Baş Assambleyasında çıxış etmək üçün bu ay Nyu-Yorka gedəcək.
Pezeşkian diqqətini həm də daxili siyasətə yönəldib və burada əsas qələbəni qazanıb: nazirlərinin bütün siyahısı parlamentdə (2001-ci ildən bəri ilk dəfə) etirazsız təsdiqlənib, baxmayaraq ki, bu uğur mübahisələrlə müşayiət olunub.
Pezeşkian müharibəyə hazırlaşır?
İran prezidenti rejimin rəhbərliyinə yaxınlığı ilə seçilən, həm də islahatçılarla əlaqəsi ilə öyünən mötədil bir siyasi fiqur kimi təqdim edilir.
O, Haniyənin qisasını alacağına söz verib və özünü İranın onilliklər boyu Fələstin məsələsinə verdiyi dəstəyə sadiq göstərib. Prezident İslam İnqilabı Keşikçiləri Korpusunun (“Sepah”) və İran ordusunun yüksək səviyyəli komandirləri ilə görüşlərdə İsrailə qarşı hərbi əməliyyatı dəstəkləyib. Lakin ABŞ sanksiyalarının ləğvi və maliyyə şəffaflığı qanunlarının qəbulu istiqamətində çalışaraq, daha çox sabitliyə nail olacağına və İranın iqtisadi təcridinə son qoyacağına söz verib.
Qəzzada müharibənin genişlənməsi fonunda İran regional eskalasiyaya hərbi müdaxilə edərsə, bunlar əldə edilə bilməyəcək məqsədlərdir.
Ötən həftə ABŞ və onun avropalı müttəfiqləri İranı Ukrayna müharibəsində istifadə edilmək üçün Rusiyaya qısamənzilli ballistik raketlər göndərməkdə ittiham ediblər.
Prezident kabineti niyə ajiotaj yaratdı?
Namizəd olaraq qeydiyyatdan keçən zaman onun prezident olma şansının çox az və ya heç olmadığına inanılırdı, lakin qısa zamanda keçmiş prezidentlər Həsən Ruhani və Məhəmməd Xatəmi də daxil olmaqla, kənara çəkilmiş islahatçıların və mötədillərin dəstəyi sayəsində Pezeşkianın siyasi səhmləri yüksəldi.
O, iqtisadiyyatı yaxşılaşdırmaq və inflyasiyanı idarə etmək, qadınlar üçün məcburi baş örtüyü ilə bağlı mübahisəli məsələ ilə məşğul olmaq, internet məhdudiyyətlərini ləğv etmək mənzərəsini açmaq və s. islahatçı vədlər verdi.
Keçmiş xarici işlər naziri Məhəmməd Cavad Zərifin rəhbərlik etdiyi Pezeşkian komandası nazir vəzifələrinə ən yaxşı namizədləri müəyyən etmək üçün işçi qruplardan ibarət şura yaradıb.
Pezeşkian əvvəlki hökumətlərdən fərqli olmayan kabineti təqdim edərkən, seçkidə onu dəstəkləyənlərin çoxunu məyus etdi. Çünki 19 nazirdən üçü mərhum prezident İbrahim Rəisinin hökumətindən, xüsusilə də kəşfiyyat naziri Esmail Xətibdən idi. Beş nəfər Ruhani hökumətində nazir, ikisi isə mühafizəkarların üstünlük təşkil etdiyi parlamentin üzvü olub.
1979-cu il inqilabından sonra ikinci qadın nazir olub, ən gənc iki nazirin 47 yaşı var. Nazirlər Kabinetinin orta yaşı 60-a yaxındır. Deputatlar arasında azlıq olsa da, nazirlər arasında dini azlıqların nümayəndələri yoxdur.
Pezeşkian özü də bu məsələyə reaksiya verməli olub və “X”-də yazdığı bir yazıda iranlıları “kabinetin işini gözləməyə və sonra onun fəaliyyətini tənqid etməyə” çağırıb.
Məsud Pezeşkian müxtəlif siyasi fraksiyaların nümayəndələrini seçərkən Ali liderin prioritetlərinə sadiq qalacaq “milli birlik” hökuməti qurmağa başlayıb. Xamnəi nazir-namizədlərin siyahısını şəxsən təsdiqləyib. “Niyə məni demək istəmədiyim şeyləri deməyə məcbur edirsiz?” – deyə Pezeşkian buna eyham vurub. Baş redaktorunu Xamnəinin təyin etdiyi “Keyhan” qəzetinin rəhbəri məqaləsində prezidenti bu eyhama görə tənqid edib.
Səs-küydən sonra Xamnəi bildirib ki, Pezeşkian Nazirlər Kabinetində onunla məsləhətləşib: “Bəzilərini təsdiqlədim, bəzilərini vurğuladım. Onların daha çoxunu tanımıram və heç bir şərhim olmayıb”.
Pezeşkian Xarici İşlər Nazirliyinə rəhbərlik etmək üçün son on ildə Qərblə danışıqlarda əsas fiqur olmuş və İranın dünya gücləri ilə 2015-ci ildə imzalanmış nüvə sazişinin əldə edilməsində mühüm rol oynamış peşəkar diplomatı Abbas Əraqçini seçib.
Əraqçi deyib ki, Tehran Qərblə daha çox danışıqlara hazırdır, lakin sözlərə deyil, hərəkətlərə üstünlük verəcək. O, milli televiziyaya müsahibəsi zamanı vurğulayıb ki, Pezeşkian hökuməti regionda İrana bağlı siyasi və hərbi qrupların “müqavimət oxu”na “məhdud dəstək” siyasətini davam etdirəcək.
Müdafiə naziri Əziz Nəsirzadə İranın Rusiyaya qısamənzilli ballistik raketlər verməsi ilə bağlı ittihamları rədd edərkən, nazir növbəti 4 ildə hərbi ixracı ən azı iki dəfə artıracağına söz verib.
Geri qayıt