Avropada separatizm kabusu: Qarşıda iki seçim var
17-02-2021, 08:16
Bazar günü İspaniyanın Kataloniya muxtariyyətində yerli parlamentə seçkilər keçirildi və katalon millətçi separatçılar qalib gəldi. “Exit-poll”un nəticələrinə görə də, Kataloniyanın Müstəqilliyi Uğrunda koalisiyanın nümayəndələri İspaniyanın bu bölgəsindəki seçkilərdə qalib gəldilər.
Madrid bölgənin ayrılmasının əleyhinədir və bir neçə il əvvəl, 2017-ci ilin payızında, qanunsuz olaraq ayrılma referendumundan sonra situasiya az qala ordudan istifadə nöqtəsinə gəldi. Polis əməliyyat keçirdi, separatçı liderlərdən bəziləri ölkədən qaçdı, bəziləri mühakimə olundu və həbsdədir. Ancaq separatçı əhval-ruhiyyə yox olmadı.
Sentyabr ayında İspaniya səlahiyyətliləri muxtariyyət kabinetinin başçısı, separatçı Kim Torranı vəzifəsindən kənarlaşdırdılar. Bu səbəbdən Kataloniya muxtariyyətinin yeni hökumətini qurmaq üçün mövcud parlament seçkilərini keçirməli oldular.
Görəsən, müasir Avropada bölgənin separatizm səbəbindən ölkədən ayrılması kimi bir seçim mümkündürmü? Üstəlik, İspaniya Avropa Birliyinin (AB) üzvüdür. Yəni, katalon separatçıları israr etsələr, o zaman bu nəyə gətirib çıxaracaq - kütləvi qan tökülməsinə? Bəlkə də, İspaniya Krallığının kütlələr arasındakı bu cür düşüncələri istisna etmək üçün tətbiq edə biləcəyi bəzi qabaqlayıcı tədbirlər var. Çünki qanuna görə, ölkənin muxtariyyətlərinin heç birinin ayrılma və müstəqil olmaq hüququ yoxdur.
Müasir Avropa ölkələri üçün, ümumiyyətlə daha dəyərli olan nədir - dövlətlərin ərazi bütövlüyü və ya millətlərin öz müqəddəratını təyin etmə hüququ? AYNA mövzunu tanınmış əcnəbi ekspertlərlə müzakirə edib.
Almaniyalı professor, “WeltTrends” Beynəlxalq Siyasət İnstitutunun direktoru Alelsandr Rar:
“Avropa Birliyi üçün çətin anlar gəlir. Kataloniya İspaniyadan ayrılmaq üçün ikinci bir cəhdi edir. Birincisi, demək olar ki, qan tökülməsi ilə başa çatdı. “Brexit”dən sonra İngiltərə Şotlandiya və Şimali İrlandiyada separatizmlə daha çox üzləşir. Şotlandlar və İrlandlar ingilislərin istədiyinin əksinə olaraq, Avropa Birliyindən ayrılmaq istəmirlər.
AB rəhbərliyindən soruşsanız, Brüssel qətiliklə deyəcək: Şotlandlar və irlandlar Birləşmiş Krallığı tərk edə bilərlər. Ancaq katalonların, AB-də qalmaq istəsələr də, ayrılmaq hüquqları yoxdur. Rusiyanın Kataloniya seçkilərinə “müdaxilə etməsi” barədə şayiələr yenidən yayılacaq. AB ikili standartlarda ittiham ediləcək. Ancaq AB “həqiqətini” sübut və müdafiə edəcək”.
Rusiyalı siyasətçi, iqtisad elmləri doktoru, sosioloq Vladislav İnozemtsev:
“Fikrimcə, Kataloniyada keçirilən seçkilər, Katalonya Müstəqilləri (separatçılar) ilə Madriddəki mərkəzi hökumət arasında qarşıdurma üçün olduqca əhəmiyyətli bir məqamdır. Görünür, bu dəfə yerli parlamentdə çoxluq qazanmağı bacardılar. İspaniya hökumətinin nə edəcəyi hələ bəlli deyil.
Ancaq ümumiyyətlə, bu vəziyyəti qiymətləndirsək, 2017-ci ildə baş verənlərlə müqayisə etsək, müstəqilliyə doğru hərəkatın, çox güman ki, dayandırıla bilməyəcəyini deyə bilərik. Bu tendensiya bir çox Avropa ölkəsində mövcuddur. Şotlandiyada, Bask ölkəsində, Korsikada və digər bir çox bölgədə çox ciddi separatçı meyllər var.
Yəni, əslində, düşünürəm ki, Avropa dövlətlərinin hökumətləri ölkələrinin bir hissəsinin ayrılması və birbaşa Avropa Birliyinin bir hissəsi olması ilə heç vaxt razılaşmayacaq. Düşünürəm ki, bu cür hərəkətə qarşı iki mümkün cavab var: Birincisi, devolusiya - əvvəlcədən kifayət qədər yüksək səlahiyyət səviyyəsinin təmin edilməsi. Bu, Britaniyada Toni Bleyer hökuməti dövründə, 90-cı illərin sonlarında Şotlandiya və Uelsə öz məclislərini, çox yüksək bir muxtariyyət, çox yüksək bir büdcə müstəqilliyi almaqla edildi. Bu vəziyyətdə, düşünürəm ki, Madrid bənzər addımı atmağa hazırdırsa, bəlkə də İspaniyaya nəfəs almaq üçün vaxt qazandıracaq.
Digər tərəfdən, mənə elə gəlir ki, daha bir variant var - Avropa siyasi mərkəzini gücləndirmək cəhdi var. Fakt budur ki, separatçıların heç biri - Şotlandiya, Bask və Kataloniya da daxil olmaqla - vahid Avropada olmaq istəklərini inkar etmir. Və Şotlandiya “Brexit”dən sonra AB-yə qoşulmaq istəyini belə, açıqladı.
Buna görə mənə elə gəlir ki, bu cür separatizmə mümkün cavab Avropa qurumlarının gücləndirilməsi ola bilər. Və prinsipcə, Kataloniya, İspaniyanın bir hissəsi olaraq, birbaşa Brüsseldəki Avropa strukturları ilə əlaqə qursa, həqiqətən, bir növ ayrı və ya bəlkə də ikincili, ancaq bu və ya digər şəkildə AB-nin nisbətən müstəqil subyekti olsaydı, bu, bir növ aralıq həlli ola bilərdi. Məsələn, II Dünya Müharibəsindən sonra Sovet İttifaqının BMT-də üç səslə - SSRİ-nin özü, eləcə də Ukrayna SSR və Belarus SSR ilə təmsil olunduğunu xatırlayırıq. Yəni bu vəziyyətdə AB səviyyəsində oxşar bir şey icad edilə bilər və beləliklə millətlərarası qurumlarla birbaşa qarşıdurma səviyyəsini azaltmağa və Kataloniya siyasətçilərinin ehtiraslarını məmnun etməyə kömək edə bilər.
Bu proseslərin Avropada hər hansı bir daxili müharibəyə səbəb ola biləcəyinə inanmıram, amma təbii ki, problem mövcuddur və o qədər aktualdır ki, şübhəsiz ki, bir növ həll tələb edəcək”.
Geri qayıt