Muğamdan qorxanlar üçün... antidepressant
11-10-2023, 16:17
Əslində muğam - geniş anlayışdır. Necə deyərlər, orqanik olaraq, bütöv, harmonik bir sistemdir. Muğamın depressiya yaratması fikri ilə razı deyiləm. Bu cür fikirlər xeyli yayğın olduğuna görə ayrıca bir yazı ilə öz mülahizələrimi bölüşmək istədim.
Əvvəla, baxır ifaya. Soruşuram: hansı Azərbaycanlı Seyid Şuşinskinin "Arazbarı"sını dinləyən kimi dərhal gedib, özünü Xəzər dənizində boğub?! Alim Qasımovun "Rahab"ından sonra kim özünü "Alov qüllələri"dən yerə atıb?! Kim Yaqub Məmmədovun "Rast" dəstgahına qulaq asanda o qədər əfkara qapılıb ki, otağa çəkilib, qapını bağlayıb və... balışa ağlayıb?! Arif Babayevin "Segah"ından təsirlənib xarakiri edən çoxmudur?!
İkincisi, muğamın içində müxtəlif ritmlər, çalarlar - təsniflər, rənglər, diringələr var. Ayrıca zərb muğamları da var axı. Ağzımızda "zərb muğamı" deyirik!
Amma əsas muğamların - Segah, Bayatı-Şiraz, Rast, Çahargah, Hümayun, Şur, Şüştər dəstgahlarının içində də ritmik hissələr var. Bayaq sadaladım. Ona qalsa, gərək aşıq musiqisinə də qulaq asmayaq. İndi neyləyək?! "Ruhani" havasını qadağan edək?!
Muğam başqa klassik sənət örnəklərimiz kimi bizi birləşdirən dəyərlərdəndir. Ana dilimiz, Vətən torpağı, istiqlalçılıq təfəkkürü, "Dədə Qorqud" dastanı, Qobustan rəsmləri... bizi necə bir nöqtədə birləşdirir, identikləşdirirsə, muğamın Azərbaycan versiyası da eləcə. Bizi birləşdirən dəyərlərə niyə hücum edirik?! Anlamıram.
Bir zamanlar postmodernist yazarlar bu fənddən erkən məşhurluq üçün çox istifadə edirdi. İndi yenə də dirçəlir bu "ənənə". Belə görünür.
Azərbaycanın dünyaya səs salmış alimləri, şairləri, filosofları, sənətçiləri muğamın xiridarları, vurğunları olub. Nəsimini, Füzulini, Nəbatini, Seyid Əzimi, Sabiri, Vahidi... daha çox muğamla tanımamışıqmı?! Muğamda tapmamışıqmı?!
Biri yazır ki, muğam milləti yatızdırır?! Muğam milləti yatızdırsaydı, intonasiya yaddaşı muğamata köklənmiş Qarabağdan Rafiq Əliyev, Xudu Məmmədov, Məmməd Xələfov kimi alimlər çıxmazdı. Onları şəxsən tanıdığım üçün adlarını çəkdim və bilirəm ki, muğamı sevən, dinləyən insanlardır. Muğam bizi yuxuya versəydi, onlar da yatardı. Belə böyük elm xadimləri yetişməzdi. Şirvanda da yetişməzdi, Gəncədə də, Bakıda da, Şəkidə də...
Deyirsən ki, muğam yatızdırır.
Adama deyərlər: sən muğam dinləmirsən, bəs niyə yatmısan?! Ətrafında baş verən taleyüklü hadisələrə, ölkədəki, dünyadakı vəziyyətə dair bir dişə dəyən paylaşımı olmayanlar - fil qulağında istirahət edənlər də deyir ki, muğam milləti yuxuya verib?!
Hamıya aid deyil, təbii ki.
Muğam millətə zərərli olsaydı, Üzeyir bəy Hacıbəyli kimi milli qeyrətli düha gözünün nurunu töküb, o boyda musiqi xəzinəsini nota köçürməzdi?! Üzeyir bəyin operaları muğam üstündə deyilmi?! Niyə sevilib bu qədər?! Sevilməzdi də.
Yaxud meydanlarda yüzminlərlə insan "Koroğlu" operasının üvertürası ilə bir yumruğa dönürdü. Muğam üstündə deyilmi bu?! Milli-azadlıq hərəkatı zamanı insanları ayağa qaldırıb nümayişlərə çıxaran, ruhunu bədənində cövlan etdirən marşı "Heyratı" zərb muğamının melodiyası ilə hayqıran biz deyildikmi?! Qarabağı unutdurmayan və bizi torpaqlarımızın azad olunmasına onillər boyu çağıran "Qarabağ şikəstəsi" deyildi ki?! Ən ümidsiz - Şuşasız günlərimizdə belə konsertlərin lap sonunda "Qarabağ şikəstəsi" oxunanda hamı ayağa qalxıb alqışlamırdı?! Yaxud "Qarabağ bülbülləri"nin ifasında - uşaq səsində "Bayatı-Şiraz" səslənəndə, itirdiyimiz torpaqlar, arxada buraxıb gəldiyimiz xatirələr üçün ürəyimiz titrəmirdimi?! Göz yaşı axıtmırdıqmı?! İşğalçıya qəzəbimiz körüklənmirdimi?! Qanımız damarımızda oynamırdımı?! 44 günlük müharibənin melodik rəmzinə çevrilən "Xudayar" təsnifinə nə deyirsiniz?! Bu ki caz, rok, pop... deyil.
Caz demişkən, Vaqif Mustafazadə cazı muğamla sintez edib, bizi dünyaya mədəni millətlərdən biri kimi tanıtmamışdımı?!
Adama deyərlər, muğamı sevmirsən, dinləmirsən, onda niyə yuxulayırsan?! Niyə depressiyadan əziyyət çəkirsən?!
Kimsə yuxulamaq üçün muğamı bəhanə edirsə, o başqa. Yaxud öz depressiv ruh halına səbəb göstərmək üçün muğamı seçirsə...
Dələduzluğa görə yatıb çıxmış və... TV kanalına çıxmış falabaxan aparıcını dinləyəndə, bəstəkar-müğənni "şairə"sinin başındakı çalağan yuvasını görəndə, efirlərdən sosial ağlaşma proqramlarını izləyəndə, hərşeyşünasların və vətənşüvənlərin meydan suladığına baxanda, adını "politoloq" qoymuş və milləti loxlayan politoloxları seyr edəndə... depressiyaya düşmürüksə, narahat olmayın, muğam eşidəndə də düşmərik. Tüğyan edən korrupsiyadan, pozulan hüquqlardan, yeyilən haqlardan, məmur özbaşınalığından, ceyran belinə qalxmış dükan-bazar qiymətlərindən... depressiyaya düşüb ölməmişiksə, deməli, muğamatdan heç qorxmağa dəyməz!
Ayrıca muğamdan çox qorxanlar istəsələr, bu mətni antidepressant kimi də qəbul edə bilərlər.
...Mən musiqiçi deyiləm. Muğam bilicisi heç deyiləm. Sadəcə, Qarabağda muğamın sədaları altında böyümüşəm. Milliyyətcə Azərbaycan türkü, coğrafiyaca Azərbaycanlıyam. Bu yazdıqlarım mənim şəxsi düşüncələrimdir. Yanlış şərh etmiş ola bilərəm; fikirlərim mübahisəyə, təbqidə, təbii ki, açıqdır. Ancaq bir fikrimi təkrarlayaraq bu yazını yekunlaşdırıram: muğam da bizi birləşdirən dəyərlərdən biridir. Bizi birləşdirən dəyərləri zədələməyək. Əgər biz... bizdən qopmaq istəmiriksə.
Məncə, bunu istəmirik və istəmərik də.
Elə deyilmi?!
Bahəddin Həzi, Bizimyol.info
Geri qayıt