Səfər Mehdiyevin də gömrüyünü görəcəyik...
1-06-2018, 09:24
Dövlət Gömrük Komitəsinin sabiq sədri Aydın Əliyevin Səfər Mehdiyevlə əvəzlənməsindən qurumda islahatlar sürətlənib. Bu günə qədər bir sıra yüksək rütbəli gömrük işçisi işdən azad olunub. Atılan addımların gömrük xidmətində şəffaflığın artırılmasına hesablandığı deyilir.
Qeyd edək ki, uzun zamandır gömrük xidmətinin fəaliyyəti ciddi tənqid olunur. Sərhəd-keçid məntəqələrində uzun növbələrin yaranması, süründürməçilik və digər bürokratik əngəllər insanları bu qurumun fəaliyyətindən narazı salır. Ehtimal olunur ki, Səfər Mehdiyevin Gömrük Komitəsinə rəhbər təyin olunmasından sonra atdığı addımlar bu qurumun fəaliyyətində müsbətə doğru dəyişikliyə gətirib çıxardacaq. Artıq S.Mehdiyev verdiyi qərarların necə icra olunması ilə yerində tanış olur.
Belə ki, mayın 29-da Dövlət Gömrük Komitəsinin sədri, gömrük xidməti general-leytenantı Səfər Mehdiyev "Sınıq Körpü" gömrük postunda mövcud vəziyyətlə tanış olub. Səfər Mehdiyev Azərbaycanın Gürcüstanla dövlət sərhədində yerləşən gömrük postunda gömrük rəsmiləşdirilməsinin sadələşdirilməsi barədə müvafiq tapşırıqların icra vəziyyətini öyrənib.
Maraqlıdır, gömrükdə başlayan islahatlar gömrük sistemini şəffaflaşdıracaqmı?
İqtisadçı-ekspert Natiq Cəfərli “Cümhuriyət” qəzetinə açqılamasında deyib ki, atılan addımların effektivliyi gömrüyün hansı fəlsəfə ilə işləməsindən asılıdır: “Gömrük xidmətləri yaranan gündən əsas fəlsəfəsi daxili bazarı qorumaq olub. Dünyada gömrük xidməti məhz buna görə yaradılıb ki, daxili bazarda istehsalçıların maraqlarını qorusun, xaricdən gətirilən eyni adlı məhsulların daxili bazarda saha baha satılmasını tətbiq etsin və buna dəstək versin.
Əgər atılan addımlar buna yönələcəksə, bu istehsalçılar, sahibkarlar, üçün pozitiv bir amil olacaq. Çünki uzun zamandır gömrük orqanların pis bir imici formalaşıb. Azərbaycanda bizneslə məşğul olan insanların ən çox narazı olduğu orqanlardan biri görmükdür. Gömrüyün imcinin dəyişdirilməsi istiqamətində də addımlar atılmalıdır. Bu qurum iş adamlarının dostuna, köməkçisinə çevrilməlidir ki, onlarla işləmək istəyən insanların sayı artsın.
Sərhəd-keçid məntəqələrindəki problemlərin həlli üçün isə sistem yenilənməsinin baş verməsidir. Bu, təkcə gömrük xidmətinin problemi deyil. Tam elektron qaydada keçidlərin təmin olunması üçün infrastruktur qurulmalıdır. Kağız işlərindən tamamilə imtina olunmalıdır. Məsələn, Azərbaycan-Gürcüstan sərhədində “ştrix-kod” adlı çox qəribə bir sistem var. Maşınla keçərkən həmin kodu mütləq almalısan və həmin kodu aparat oxumalıdır. Bu zaman çox böyük növbələr yaranır. Bu kimi insan amilindən asılı olan işləri minimuma endirmək lazımdır. Necə ki, Gürcüstan tərəfdə görürük ki, avtomobildən düşmədən insanlar sərhədi keçirlər. Heç bir problem də yaşamırlar. Eyni sistem Azərbaycan sərhədində də yaradılmalı, sürətli keçid sisteminə keçilməlidir.
Yeri gəlmişkən, “Sınıq Körpü” Sərhəd-keçid məntəqəsində qurulmuş infrastruktur Gürcüstanın eyni ərazidə yerləşən məntəqəsi ilə müqayisədə daha yaxşı və müasirdir. Amma görünən odur ki, sistemin düzgün tətbiq edilməməsi Azərbaycan tərəfdə problemlərə səbəb olur və keçidləri çətinləşdirir. Eyni sayda insan Azərbaycan sərhədini də, Gürcüstan sərhədini də keçir. Ancaq Azərbaycan sərhədində saatlarla gözləməli olur, Gürcüstan tərəfini isə 5-10 dəqiqəyə keçir. Ona görə də ilk növbədə bu qaydalar, yanaşma dəyişdirilməli və gömrük xidmətinin yaranış fəlsəfəsinə uyğun qaydalar tətbiq olunmalıdır”.
N.Cəfərli hesab edir ki, Gömrük Komitəsi daxili bazarı qorumaq üçün təkliflərlə çıxış etməlidir: “Gömrük xidmətinin təklif vermək funksiyası da var. Məsələn, təklif verə bilərlər ki, ölkə ərazisində istehsalı olmayan, amma gündəlik istifadə olunan mallar-dərman, uşaq yeməkləri, bezlərinin sərhəddən sürətli keçidi təmin edilsin. Bu cür təkliflərlə çıxış etsələr belə, yanaşma ortaya qoysalar, gömrükdən büdcəyə daxilolmaların şəffaflığı və həcmi də artacaq, gömrük orqanlarının uzun illərdir formalaşan neqativ imicinə də yenilik gətiriləcək. İş adamlarının da, vətəndaşların da gömrükdən narazılığı getdikcə azalacaq. Bu verilmiş qərarların, yaradılacaq sistemin hansı qaydada işləməsindən asılı olacaq”.
Gömrükdə broker şirkətlərinə gəlincə, ekspert hesab edir ki, sözügedən qurumlar inhisarçılığın yaranmasına xidmət edir: “Əslində broker şirkətlərinin fəaliyyət göstərməsi o qədər də böyük problemə səbəb olmur. Əgər broker şirkəti də rəqabətli fəaliyyət göstərərsə və verdikləri təkliflər iş adamlarını qane edərsə, bir çox şəxslər onlarla işləməyə üstünlük verə bilərlər. Bu, sənədləşmə sərf olunan vaxt itkisinin qarşısını alan amildir. Amma Azərbaycanda problem ondadır ki, broker şirkətlər sahələr üzrə formalaşıb və inhisarçılığın yaranmasında rol oynayan əsas amilə çevrilib.
Yəni, bu gün broker şirkətinin dəstəyi olmadan ölkəyə müxtəlif adlı malların gətirilməsində ciddi problemlər yaranır. Ancaq paralel olaraq əgər sadə vətəndaşlar, iş adamları ölkəyə mal gətirə biləcəklərsə və bunun üçün süni əngəllər yaradılmayacaqsa, broker şirkətləri belə rəqabətli şəkildə fəaliyyət göstərə bilərlər. Yox, əgər bu inhisarçılığın rəsmiləşdirilmiş formasıdırsa, buna xidmət edəcəksə, təbii ki, broker şirkətlərinin ləğv olunması daha məqsədəuyğun olacaq”.
Sərhəd-keçid məntəqələrində yaradılacağı nəzərdə tutulan rəngli zolaqların gediş-gəlişi asanlaşdıracağını deyən Natiq Cəfərli hesab edir ki, maraqların toqquşması bu sistemin tətbiq olunmasına imkan vermir: “Gömrükdə “rəngli zolaq” sistemi reallaşarsa, daha yaxşı olar. İnsanların sərhəd məntəqələrindən daha tez keçməsinə şərait yarada bilər. Sadəcə olaraq belə görünür ki, bu məsələdə müxtəlif şəxslərin və ya qurumların maraqları toqquşur. Belə görünür ki, onların belə işləməsində, növbələrin yaranmasında, insanların incidilməsində şəxsi maraqlar da var.
Bunlar aradan qalxsa və müxtəlif yaşıl, sarı və qırmızı zolaqların yaradılması təbii ki, daha yaxşı olar. Yaşıl xətdən sürətli keçid, şübhələr olarsa, sarı xətdən, qanun pozuntusu ilə bağlı ciddi məlumat varsa, qırmızı xətdən keçməsi daha məqsədəuyğundur. Bu keçidlərin sürətli olmasını və işin keyfiyyətini artıra bilər. Əgər maraqların toqquşması varsa, təəssüflər olsun ki, Azərbaycanda belə məsələlərin həlli gecikdirilir”.
Geri qayıt