Ermənistanın əsas beynəlxalq himayədarları olan iki önəmli ölkədə kifayət qədər ciddi daxili siyasi problemlər mövcuddur. Belə ki, həm ABŞ-da, həm də Fransa da olduqca ciddi siyasi böhran yaşanmaqdadır. Üstəlik, hər iki ölkədə siyasi böhran dərinləşməkdə davam edir. Hətta bu proses o qədər intensiv xarakter daşıyır ki, həm ABŞ-da, həm də Fransa da yaxın vaxtlarda siyasi hakimiyyət dəyişikliyi baş verərsə, qətiyyən gözlənilməz xarakter daşımayacaq. Və bu baxımdan, Ermənistana verilən beynəlxalq dəstəyin yaxın gələcəkdə nisbətən zəifləyə biləcəyi istisna deyil.
Onu da qeyd etmək lazımdır ki, hazırda ABŞ-da növbəti prezident seçkiləri ilə bağlı təbliğat kampaniyası siyasi qarşıdurmanı son həddə qədər güclənidirb. Bayden administrasiyası Ağ Evə sahiblik hüququnu daha dörd il üçün qorumaq məqsədilə bütün mümkün vasitələrdən, hətta inzibati təzyiq metodlarından belə, istifadə edir. Belə ki, bir müddət öncəyə qədər Bayden administrasiyasının əsas siyasi rəqibi, keçmiş Ağ Ev sahibi Donald Trampın seçki marafonundan kənarlaşdırılması üçün yolverilməz variantlar işə salınmışdı. Və Donald Trampın çoxsaylı məhkəmə prosesləri ilə ABŞ prezidentliyi uğrunda mübarizədən kənarlaşdırmağa çalışırdılar.
Ancaq Bayden administrasiyasının bütün cəhdlərinə baxmayaraq, keçmiş prezident inzibati təzyiqlərə tab gətirməyi bacardı. İndi Bayden administrasiyasının prezidentliyə namizədi Kamala Harris keçmiş Ağ Ev sahibi ilə ABŞ-ın dövlət başçısı postu uğrunda mübarizə aparmaq məcburiyyətində qalıb. Yəni, bundan sonrakı mərhələdə Ağ Evin yeni sahibinin kimliyini məhz ABŞ seçiciləri müəyyən edəcəklər. Və bu, Bayden administrasiyasının hakimiyyəti itirmə ehtimalını hər halda, aktual saxlayır.
Ona görə də, birbaşa Donald Trampı seçkidən kənarlaşdırmağı bacarmayan Bayden adminitrasiyası keçmiş Ağ Ev sahibini dəstəkləyən nüfuzlu şəxsləri hədəfə almağa, onlara qarşı təzyiqləri gückəndirməyə başlayıb. Belə ki, Donald Trampın əsas tərəfdarları və dəstəkçiləri sırasında yer alna İlon Mask da məhkəməyə verilib. Ona qarşı bir necə ittiham üzrə məhkəmə prosesi başladılıb. Və İlon Mask isə üzləşdiyi təzyiq dalğasını məhz birbaşa onun Donald Trampı dəstəkləməsindən qıcıqlanan Bayden administrasiyasının səhnəarxası siyasi sifarişləri ilə əlaqələndirib.
Təbii ki, Ermənistanı israrla dəstəkləyən və Azərbaycana qarşı əsassız mövqeyi ilə münasibətləri korlanmaq həddinə çatdırmış Bayden administrasiyasının hakimiyyətdən kənarlaşdırılması Cənubi Qafqazda da sülh prosesinin pozitiv inkişafına geniş imkanlar aça bilər. Çünki hazırda davamlı olaraq, sülhdən danışan Ağ Ev ABŞ-ın Cənubi Qafqazdakı geopolitik maraqları naminə Ermənistanı silahlandırmaqla, bu regionda hərbi-siyasi gərginliyi artırır, yeni savaş təhlükəsi yaradır. Və bu baxımdan, ABŞ-da keçiriləcək prezident seçkilərində Donald Trampın qələbəsi Cənubi Qafqazda sülh prosesi qarşısındakı əsas əngəllərdən birini aradan qaldıra bilər.
Cənubi Qafqazda sülh prosesini bloklamağa çalışan digər ölkəyə - Fransaya gəldikdəsə, bu ermənipərəst ölkədə də siyasi böhran dərinləşməyə başlayıb. Belə ki, prezident Emmanuel Makronun partiyası iki ardıcıl seçkidə sarsıdıcı məğluniyyətə uğrayıb. Xüsusilə də, sonuncu parlament seçkilərində ağır məğlubiyyət Makron hakimiyyətinin siyasi dayaqlarını sıradan çıxartmağa başlayıb. Və ona görə də, prezident Emmanuel Makron inzibati-amirlik sisteni quraraq, Fransada diktatura rejimi yaratmağa can atır.
Təbii ki, prezident Emmanuel Makronun Fransanı avtoritarizmə və diktaturaya sürükləmək cəhdləri ölkə daxilində kəskin etirazlarla, sərt müqavimətlə qarşılanmaqdadır. Makron hakimiyyətinə müxalif mövqedə olan və parlamentdə çoxluğu ələ keçirtmiş siyasi qüvvələr arasında birləşmə prosesi də intensivləşib. Hətta bunun ilkin nəticələri də mövcuddur. Və belə davam edərsə, prezident Emmanuel Makron vaxtından əvvəl hakimiyyətini itirə, Yelisey sarayından qovula bilər.
Məsələ ondadır ki, müxalif siyasi qüvvələr Fransa parlamentinə prezident Emmanuel Makrona qarşı impiçmentin tətbiq olunması barədə müraciət təqdim ediblər. Fransa parlamenti isə bu müraciəti araşdırma prosesi üçün məqbul hesab edərək, icraata götürüb. Bu, Fransa tarixində ilk belə hadisədir. Çünki buna qədər Fransa tarixində heç bir prezident barədə analoji məzmunlu müraciət icraata qəbul edilməmişdi. Və prezident Emmanuel Makron barəsində impiçment araşdırması başladılmış ilk Fransa dövlət başçısı kimi ölkəsinin tarixinə düşməyi bacarıb.
Bəzi iddialara görə, prezident Emmanuel Makrona qarşı impiçment tələbinin müsbət nəticələnmə ehtimalı kifayət qədər yüksəkdir. Əgər, bu proses eyni istiqamət üzrə inkişaf edərsə, prezident Emmanuel Makronun prezident səlahiyyətlərinin ləğv edilməsi və Fransada növbədənkənar seçkilərin təyin edilməsi qaçılmaz olacaq. Və bu isə o deməkdir ki, Ermənistan özünün ən qatı dəstəkçisini itirmək təhlükəsi ilə üzləşib.
Hər halda, onu da nəzərə almaq lazımdır ki, Fransa həmişə ermənipərəst ölkə olsa da, bu ölkənin əvvəlki prezidentləri beynəlxalq hüquq normalarının arxasında gizlənməyə daha çox üstünlük verirdilər. Yəni, Ermənistana dəstək məsələsində beynəlxalq hüquq normalarının “qırmızı cizgilər”ini və Fransanın nüfuzunu da nəzərə alırdılar. Ancaq prezident Emmanuel Makron Fransanın ermənipərəst mövqeyini açıq müstəviyə keçirib. Və bu mövqeyində beynəlxalq hüquq normalarını belə, kobud şəkildə pozmağa üstünlük verir.
Belə anlaşılır ki, hazırda həm ABŞ, həm də Fransa siyasi hakimiyyət dəyişikliyi ilə yekunlaşa biləcək böhranlı mərhələyə qədəm qoyub. Əslində, bu iki ölkədə hakimiyyətlər dəyişsə belə, ABŞ və Fransa Ermənistana dəstək verməkdə davam edəcək. Ancaq qətiyyən istisna deyil ki, hər iki ölkənin yeni hakimiyyətləri ermənipərəst mövqelərini indiki kimi qabarıq şəkildə nümayiş etdirməyə də bilər. Və bu, o deməkdir ki, Ermənistanın beynəlxalq dəstəyinin yaxın vaxtlarda nisbətən zəifləmə ehtimalı kifayət qədər inandırıcıdır.
Elçin XALİDBƏYLİ,
Siyasi ekspert,
“Yeni Müsavat”
